14 വ​ർ​ഷം നീ​ണ്ട വി​മ​ത​പോ​രാ​ട്ട​ത്തി​ന്‍റെ പൂ​ർ​ത്തീ​ക​ര​ണ​മാ​ണ് അ​സാ​ദ് ഭ​ര​ണ​കൂ​ട​ത്തി​ന്‍റെ ത​ക​ർ​ച്ച. ജ​ന​കീ​യ പ്ര​ക്ഷോ​ഭം, സാ​യു​ധ ക​ലാ​പം, ഇ​സ്‌​ലാ​മി​ക് സ്റ്റേ​റ്റ് അ​ട​ക്ക​മു​ള്ള ഭീ​ക​ര​സം​ഘ​ട​ന​ക​ളു​ടെ പ​ട​യോ​ട്ടം, റ​ഷ്യ-​ഇ​റാ​ൻ-​അ​മേ​രി​ക്ക-​തു​ർ​ക്കി-​അ​റ​ബ് രാ​ജ്യ​ങ്ങ​ളു​ടെ പ​ങ്കാ​ളി​ത്തം തു​ട​ങ്ങി​യ​വ​യെ​ല്ലാം ഉ​ൾ​പ്പെ​ടു​ന്ന​താ​ണു സി​റി​യ​ൻ ആ​ഭ്യ​ന്ത​ര​യു​ദ്ധം. രാ​ജ്യ​ത്തെ ജ​ന​സം​ഖ്യ​യു​ടെ പ​കു​തി​യും പ​ലാ​യ​നം ചെ​യ്യാ​നി​ട​യാ​ക്കി​യ ആ​ഭ്യ​ന്ത​ര​യു​ദ്ധ​ത്തി​ൽ ല​ക്ഷ​ക്ക​ണ​ക്കി​നു പേ​ർ കൊ​ല്ല​പ്പെ​ടു​ക​യും ചെ​യ്തു.

ഒ​ന്ന​ര പ​തി​റ്റാ​ണ്ട് ആ​ഭ്യ​ന്ത​ര യു​ദ്ധ​ത്തെ അ​തി​ജീ​വി​ച്ച അ​സാ​ദ് ഭ​ര​ണ​കൂ​ടം ഒ​ന്ന​ര​യാ​ഴ്ച​ത്തെ വി​മ​ത മു​ന്നേ​റ്റ​ത്തി​ലാ​ണ് നി​ലം​പൊ​ത്തി​യ​ത്. അ​സാ​ദി​ല്ലാ​ത്ത ആ​ദ്യ ദി​നം ഡ​മാ​സ്ക​സ് നി​വാ​സി​ക​ൾ ആ​ഹ്ലാ​ദ​പ്ര​ക​ട​ന​ങ്ങ​ൾ ന​ട​ത്തി. വി​ദേ​ശ​രാ​ജ്യ​ങ്ങ​ളി​ലെ സി​റി​യ​ൻ അ​ഭ​യാ​ർ​ഥി​ക​ളും ആ​ഹ്ലാ​ദ​പ്ര​ക​ട​ന​ങ്ങ​ൾ​ക്കു കു​റ​വു വ​രു​ത്തി​യി​ല്ല. അ​തേ​സ​മ​യം, തീ​വ്ര​വാ​ദി​ക​ൾ നേ​തൃ​ത്വം ന​ല്കു​ന്ന വി​മ​ത ഗ്രൂ​പ്പു​ക​ൾ അ​ധി​കാ​രം പി​ടി​ക്കു​ന്പോ​ൾ സി​റി​യ അ​ന്ത​കാ​ര​ത്തി​ലേ​ക്കു നി​പ​തി​ക്കു​മോ എ​ന്ന ആ​ശ​ങ്ക​യും ശ​ക്തം.

പ്ര​സി​ഡ​ന്‍റ് അ​സാ​ദി​ന്‍റെ പ​ത​ന​ത്തി​ലേ​ക്കു ന​യി​ച്ച സം​ഭ​വ​ങ്ങ​ൾ:

2011: അ​റ​ബ് വ​സ​ന്ത​ത്തി​ന്‍റെ ഭാ​ഗ​മാ​യി സി​റി​യ​യി​ൽ ജ​ന​കീ​യ പ്ര​ക്ഷോ​ഭം. അ​സാ​ദി​ന്‍റെ രാ​ജി ആ​വ​ശ്യ​പ്പെ​ട്ടു​ള്ള പ്ര​ക​ട​ന​ങ്ങ​ൾ രാ​ജ്യ​ത്തെ​ന്പാ​ടു​മു​ണ്ടാ​യി. അ​സാ​ദ് പ്ര​തി​ക​രി​ച്ച​ത് ഉ​രു​ക്കു​മു​ഷ്ടി​ക്കൊ​ണ്ട്. വെ​ടി​വ​യ്പും അ​റ​സ്റ്റു​മു​ണ്ടാ​യി. പ്ര​ക്ഷോ​ഭ​ക​രി​ൽ ഒ​രു​വി​ഭാ​ഗം ആ​യു​ധം കൈ​യി​ലെ​ടു​ത്തു. സി​റി​യ​ൻ സേ​ന​യി​ൽ​നി​ന്നു കൂ​റു​ മാ​റി​യ​വ​ർ ഇ​വ​ർ​ക്കൊ​പ്പം ചേ​ർ​ന്നു. ഇ​തോ​ടെ പ്ര​ക്ഷോ​ഭം സാ​യു​ധ​ വി​പ്ല​വ​മാ​യി. പാ​ശ്ചാ​ത്യ​ ശ​ക്തി​ക​ളും അ​റ​ബ് രാ​ജ്യ​ങ്ങ​ളും തു​ർ​ക്കി​യും അ​സാ​ദ് വി​രു​ദ്ധ​ർ​ക്കു സ​ഹാ​യം ന​ല്കി.

2012: തീ​വ്ര​വാ​ദ ശ​ക്തി​ക​ൾ ആ​ഭ്യ​ന്ത​ര​യു​ദ്ധ​ത്തി​ൽ പ​ങ്കാ​ളി​യാ​കു​ന്നു. അ​ൽ​ക്വ​യ്ദ അ​നു​കൂ​ല നു​സ്ര ഫ്ര​ണ്ട് സം​ഘ​ട​ന ഡ​മാ​സ്ക​സി​ൽ ബോം​ബാ​ക്ര​മ​ണ​ങ്ങ​ൾ ന​ട​ത്തി. ദേ​ശീ​യ​ത അ​ടി​സ്ഥാ​ന​മാ​ക്കി പ്ര​വ​ർ​ത്തി​ക്കു​ന്ന ഇ​ത​ര വി​മ​ത ഗ്രൂ​പ്പു​ക​ളെ അ​ൽ നു​സ്ര അ​ടി​ച്ച​മ​ർ​ത്താ​ൻ തു​ട​ങ്ങി. വി​മ​ത​രു​ടെ ശ​ക്തി​കേ​ന്ദ്ര​ങ്ങ​ളി​ൽ അ​സ​ദി​ന്‍റെ പ​ട്ടാ​ളം വ്യോ​മാ​ക്ര​മ​ണം തു​ട​ങ്ങി.

2013: ഇ​റാ​ന്‍റെ പി​ന്തു​ണ​യോ​ടെ ല​ബ​ന​നി​ൽ പ്ര​വ​ർ​ത്തി​ക്കു​ന്ന ഹി​സ്ബു​ള്ള​ക​ൾ അ​സാ​ദി​നെ സ​ഹാ​യി​ക്കാ​നെ​ത്തി. വി​മ​ത​രു​ടെ മു​ന്നേ​റ്റം നി​ല​ച്ചു. അ​സാ​ദ് ഭ​ര​ണ​കൂ​ടം ജ​ന​ങ്ങ​ൾ​ക്കു നേ​ർ​ക്ക് രാ​സാ​യു​ധം പ്ര​യോ​ഗി​ച്ച​താ​യി അ​മേ​രി​ക്ക ആ​രോ​പി​ച്ചു.

2014: ഇ​സ്‌​ലാ​മി​ക് സ്റ്റേ​റ്റ് ഭീ​ക​ര​ർ വ​ട​ക്കു​കി​ഴ​ക്ക​ൻ സി​റി​യ​യി​ലെ റാ​ഖാ ന​ഗ​രം പി​ടി​ച്ചെ​ടു​ത്തു. സി​റി​യ​യി​ലെ​യും ഇ​റാ​ക്കി​ലെ​യും കൂ​ടു​ത​ൽ പ്ര​ദേ​ശ​ങ്ങ​ൾ ഐ​എ​സ് നി​യ​ന്ത്ര​ണ​ത്തി​ലാ​യി. ഐ​എ​സി​നെ നേ​രി​ടാ​ൻ അ​മേ​രി​ക്ക​യു​ടെ നേ​തൃ​ത്വ​ത്തി​ൽ സ​ഖ്യ​ക​ക്ഷി സേ​ന രം​ഗ​ത്ത്. കു​ർ​ദു​ക​ൾ സേ​ന​യു​ടെ പ്ര​ധാ​ന ഘ​ട​കം.

വി​മ​ത​ർ ഹോം​സ് ന​ഗ​ര​ത്തി​ൽ സി​റി​യ​ൻ സേ​ന​യോ​ട് വ​ൻ പ​രാ​ജ​യം ഏ​റ്റു​വാ​ങ്ങി.
2015: വി​ദേ​ശ ​ശ​ക്തി​ക​ളി​ൽ​നി​ന്ന് മി​ക​ച്ച ആ​യു​ധ​ങ്ങ​ളും പ​രി​ശീ​ല​ന​വും ല​ഭി​ച്ച വി​മ​ത​ർ വ​ട​ക്കു​പ​ടി​ഞ്ഞാ​റ​ൻ സി​റി​യ​യി​ലെ ഇ​ദ്‌​ലി​ബ് പി​ടി​ച്ചെ​ടു​ത്തു. പോ​രാ​ട്ട​ത്തി​ൽ തീ​വ്ര​വാ​ദ ഗ്രൂ​പ്പു​ക​ളും വ​ലി​യ പ​ങ്കു​വ​ഹി​ച്ചു.

അ​സാ​ദി​നെ സ​ഹാ​യി​ക്കാ​ൻ റ​ഷ്യ രം​ഗ​ത്തി​റ​ങ്ങി. വി​മ​ത കേ​ന്ദ്ര​ങ്ങ​ളി​ൽ റ​ഷ്യ​ൻ സേ​ന ന​ട​ത്തി​യ ബോം​ബാ​ക്ര​മ​ണ​ങ്ങ​ൾ ആ​ഭ്യ​ന്ത​ര​യു​ദ്ധ​ത്തി​ന്‍റെ ഗ​തി അ​സാ​ദി​ന് അ​നു​കൂ​ല​മാ​ക്കി.

2016: കു​ർ​ദ് വി​ഭാ​ഗം അ​തി​ർ​ത്തി​പ്ര​ദേ​ശ​ങ്ങ​ളി​ൽ കൈ​വ​രി​ച്ച മു​ന്നേ​റ്റ​ങ്ങ​ളി​ൽ തു​ർ​ക്കി​ക്ക് അ​സ്വ​സ്ഥ​ത. ഇ​ത​ര വി​മ​ത​രു​ടെ സ​ഹാ​യ​ത്തോ​ടെ തു​ർ​ക്കി സേ​ന സി​റി​യ​യി​ൽ അ​ധി​നി​വേ​ശം ന​ട​ത്തു​ക​യും തു​ർ​ക്കി​യു​ടെ നി​യ​ന്ത്ര​ണ​ത്തി​ലു​ള്ള പ്ര​ദേ​ശം സൃ​ഷ്‌​ടി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്തു. അ​സാ​ദി​ന്‍റെ പ​ട്ടാ​ളം ആ​ലെ​പ്പോ ന​ഗ​ര​ത്തി​ൽ വി​മ​ത​രെ തോ​ൽ​പ്പി​ച്ചു. ആ​ഭ്യ​ന്ത​ര യു​ദ്ധ​ത്തി​ൽ അ​സാ​ദി​ന്‍റെ ഏ​റ്റ​വും വ​ലി​യ വി​ജ​യ​മാ​യി​രു​ന്നി​ത്.

അ​ൽ ക്വ​യ്ദ​യു​മാ​യു​ള്ള ബ​ന്ധം നു​സ്ര ഫ്ര​ണ്ട് അ​വ​സാ​നി​പ്പി​ച്ചു. മി​ത​വാ​ദ​ത്തി​ലൂ​ന്നി​യു​ള്ള പു​തി​യ സം​ഘ​ട​ന​ക​ൾ രൂ​പ​വ​ത്കൃ​ത​മാ​യി. ഒ​ടു​ക്ക​മു​ണ്ടാ​യ​താ​ണ് ഇ​പ്പോ​ൾ അ​സാ​ദി​നെ അ​ട്ടി​മ​റി​ച്ച ഹ​യാ​ത് ത​ഹ്‌​രീ​ർ അ​ൽ ഷാം (​എ​ച്ച്ടി​എ​സ്).


2017: സി​റി​യ​യി​ൽ പോ​രാ​ടു​ന്ന ഹി​സ്ബു​ള്ള​ക​ൾ​ക്കെ​തി​രേ ഇ​സ്ര​യേ​ൽ വ്യോ​മാ​ക്ര​മ​ണം തു​ട​ങ്ങി. സി​റി​യ​യി​ൽ ഇ​റാ​ന്‍റെ സ്വാ​ധീ​നം വ​ർ​ധി​ക്കു​ന്ന​ത് അ​വ​സാ​നി​പ്പി​ക്ക​ലാ​യി​രു​ന്നു ല​ക്ഷ്യം.
അ​മേ​രി​ക്ക​യു​ടെ പി​ന്തു​ണ​യു​ള്ള കു​ർ​ദ് സേ​ന​ക​ൾ റാ​ഖാ​യി​ൽ ഐ​എ​സി​നെ തോ​ൽ​പ്പി​ച്ചു. ഇ​തി​നൊ​പ്പം സി​റി​യ​ൻസേ​ന കൂ​ടി ന​ട​ത്തി​യ ആ​ക്ര​മ​ണ​ത്തി​ൽ സി​റി​യ​യി​ലെ ഐ​എ​സ് സ്വാ​ധീ​നം അ​വ​സാ​നി​ക്കാ​ൻ തു​ട​ങ്ങി.

2018: റ​ഷ്യ​യു​ടെ​യും ഇ​റാ​ന്‍റെ​യും സ​ഹാ​യ​ത്തോ​ടെ അ​സാ​ദി​ന്‍റെ പ​ട്ടാ​ളം സെ​ൻ​ട്ര​ൽ സി​റി​യ​യി​ലെ പ​ട്ട​ണ​ങ്ങ​ളും തെ​ക്ക​ൻ മേ​ഖ​ല​യി​ൽ വി​മ​ത​രു​ടെ ശ​ക്തി​കേ​ന്ദ്ര​മാ​യ ദേ​രാ പ്ര​ദേ​ശ​വും പി​ടി​ച്ചെ​ടു​ത്തു.

2019: സി​റി​യ​യി​ൽ ഐ​എ​സ് സ്വാ​ധീ​നം പൂ​ർ​​ണമാ​യി ഇ​ല്ലാ​താ​യി. കു​ർ​ദു​ക​ളു​ടെ സം​ര​ക്ഷ​ണ​ത്തി​നു കു​റ​ച്ച് യു​എ​സ് സൈ​നി​ക​ർ സി​റി​യ​യി​ൽ തു​ട​ർ​ന്നു.

2020: റ​ഷ്യ, തു​ർ​ക്കി, ഇ​റാ​ൻ എ​ന്നി​വ​ർ ചേ​ർ​ന്ന് സി​റി​യ​യി​ൽ വെ​ടി​നി​ർ​ത്ത​ലു​ണ്ടാ​ക്കി. സി​റി​യ​യി​ലെ പ്ര​ധാ​ന ന​ഗ​ര​ങ്ങ​ളും ഒ​ട്ടു​മു​ക്കാ​ൽ പ്ര​ദേ​ശ​വും അ​സാ​ദി​ന്‍റെ നി​യ​ന്ത്ര​ണ​ത്തി​ൽ.

വി​മ​ത​രു​ടെ സ്വാ​ധീ​നം വ​ട​ക്കു​പ​ടി​ഞ്ഞാ​റ് ഇ​ദ്‌​ലി​ബ് പ്ര​വി​ശ്യ​യി​ൽ മാ​ത്രം. തു​ർ​ക്കി​യു​ടെ പി​ന്തു​ണ​യു​ള്ള പോ​രാ​ളി​ക​ൾ അ​തി​ർ​ത്തി​യോ​ടു ചേ​ർ​ന്ന കു​റ​ച്ചു പ്ര​ദേ​ശം നി​യ​ന്ത്ര​ണ​ത്തി​ലാ​ക്കി. വ​ട​ക്കുകി​ഴ​ക്ക​ൻ സി​റി​യ കു​ർ​ദു​ക​ളു​ടെ നി​യ​ന്ത്ര​ണ​ത്തി​ലു​മാ​യി.

2023: ഗാ​സ​യി​ലെ ഹ​മാ​സ് ഭീ​ക​ര​ർ ഇ​സ്ര​യേ​ലി​ൽ ഭീ​ക​രാ​ക്ര​മ​ണം ന​ട​ത്തി. ഇ​തി​നു പി​ന്നാ​ലെ ഇ​സ്ര​യേ​ലും ഹി​സ്ബു​ള്ള​യും ത​മ്മി​ൽ ഏ​റ്റു​മു​ട്ട​ൽ. ഹി​സ്ബു​ള്ള​യു​ടെ ശ​ക്തി ക്ഷ​യി​ച്ചു. സി​റി​യ​യി​ലെ ഇ​റേ​നി​യ​ൻ സൈ​നി​ക കേ​ന്ദ്ര​ങ്ങ​ളി​ൽ ഇ​സ്ര​യേ​ൽ വ്യോ​മാ​ക്ര​മ​ണം. സി​റി​യ​യി​ലെ ഇ​റേ​നി​യ​ൻ സൈ​നി​ക ശേ​ഷി ക്ഷ​യി​ക്കാ​ൻ തു​ട​ങ്ങി.

2024 ന​വം​ബ​ർ-​ഡി​സം​ബ​ർ: ഇ​ദ്‌​ലി​ബി​ലെ ഹ​യാ​ത് ത​ഹ്‌​രീ​ർ അ​ൽ ഷാം ​തീ​വ്ര​വാ​ദി​ക​ളു​ടെ നേ​തൃ​ത്വ​ത്തി​ൽ ആ​ലെ​പ്പോ ന​ഗ​ര​ത്തി​ൽ മി​ന്ന​ലാ​ക്ര​മ​ണം. സി​റി​യ​ൻ സേ​ന പി​ന്മാ​റി. ആ​ലെ​പ്പോ​യ്ക്കു പു​റ​മേ, ഹോം​സ്, ഹ​മാ ന​ഗ​ര​ങ്ങ​ളും വി​മ​ത​രു​ടെ നി​യ​ന്ത്ര​ണ​ത്തി​ൽ. ഡ​മാ​സ്ക​സി​ലേ​ക്ക് വി​മ​ത മു​ന്നേ​റ്റം. അ​സാ​ദ് ഭ​ര​ണ​കൂ​ടം നി​ലം​പൊ​ത്തി.

ജാ​​ഗ്ര​​ത​​യോ​​ടെ ഇ​​സ്ര​​യേ​​ൽ

ഇ​​സ്ര​​യേ​​ലി​​നെ സം​​ബ​​ന്ധി​​ച്ചി​​ട​​ത്തോ​​ളം, ബ​​ഷാ​​ർ അ​​ൽ അ​​സ​​ദ് ഭ​​ര​​ണ​​ത്തി​​ന്‍റെ ത​​ക​​ർ​​ച്ച ഒ​​രേ​​സ​​മ​​യം അ​​വ​​സ​​ര​​ങ്ങ​​ളു​​ടേതും അ​​പ​​ക​​ട​​സാ​​ധ്യ​​ത​​ക​​ളു​​ടേ​​തു​​മാ​​ണ്. ഹി​​സ്‌​​ബു​​ള്ള​​യു​​ടെ പ്ര​​ധാ​​ന വി​​ത​​ര​​ണ​​ശൃം​​ഖ​​ല​​യാ​​യ സി​​റി​​യ വീ​​ണ​​ത് ഇ​​സ്ര​​യേ​​ലി​​നു ഗു​​ണ​​ക​​ര​​മാ​​ണ്.

അ​​തേ​​സ​​മ​​യം, എ​​ച്ച്ടി​​എ​​സ് ശ​​ക്തി പ്രാ​​പി​​ക്കു​​ന്ന​​ത് മേ​​ഖ​​ല​​യി​​ൽ ഇ​​സ്ര​​യേ​​ലി​​നു കൂ​​ടു​​ത​​ൽ വെ​​ല്ലു​​വി​​ളി​​യാ​​കും. ഗോ​​ലാ​​ൻ കു​​ന്നു​​ക​​ളി​​ൽ ഇ​​സ്ര​​യേ​​ൽ ത​​ങ്ങ​​ളു​​ടെ സാ​​ന്നി​​ധ്യം ശ​​ക്ത​​മാ​​ക്കി​​യി​​ട്ടു​​ണ്ട്. സി​​റി​​യ​​ൻ സേ​​ന​​യു​​ടെ ആ​​യു​​ധ​​ശേ​​ഖ​​രം വി​​മ​​ത​​ർ പി​​ടി​​ച്ചെ​​ടു​​ക്കു​​ന്ന​​തു ത​​ട​​യുകയാണ് ഇ​​സ്ര​​യേ​​ലി​​ന്‍റെ ലക്ഷ്യം.

റ​​ഷ്യ​​ക്കും തി​​രി​​ച്ച​​ടി

ബ​​ഷാ​​ർ അ​​ൽ അ​​സ​​ദി​​ന്‍റെ പ​​ത​​നം മ​​ധ്യ​​പൂ​​ർ​​വ​​ദേ​​ശ​​ത്ത് റ​​ഷ്യ​​ൻ സ്വാ​​ധീ​​ന​​ത്തി​​നു​​ള്ള തി​​രി​​ച്ച​​ടി​​യാ​​ണ്. 2015 മു​​ത​​ൽ സി​​റി​​യ​​യ്ക്ക് ഉ​​റ​​ച്ച പി​​ന്തു​​ണ​​യാ​​ണ് റ​​ഷ്യ ന​​ൽ​​കു​​ന്ന​​ത്. ടാ​​ർ​​ട​​സ് നാ​​വി​​ക സൗ​​ക​​ര്യം, ല​​താ​​കി​​യ​​യി​​ലെ ഹ്മെ​​യി​​മിം എ​​യ​​ർ​​ബേ​​സ് തു​​ട​​ങ്ങി​​യ ത​​ന്ത്ര​​പ്ര​​ധാ​​ന​​മാ​​യ പ​​ല​​തും റ​​ഷ്യ​​ക്ക് ഇ​​വി​​ടെ​​യു​​ണ്ട്. മെ​​ഡി​​റ്റ​​റേ​​നി​​യ​​ൻ ക​​ട​​ലി​​ലൂ​​ടെ​​യും ആ​​ഫ്രി​​ക്ക​​യി​​ലേ​​ക്കും ച​​ര​​ക്കു​​നീ​​ക്ക​​ത്തി​​നും ഇ​​വ പ്ര​​ധാ​​ന​​മാ​​ണ്. റ​​ഷ്യ​​യു​​ടെ സൈ​​നി​​കശ്ര​​ദ്ധ നി​​ല​​വി​​ൽ യു​​ക്രെ​​യ്ൻ യു​​ദ്ധ​​ത്തി​​ലാ​​ണ്. എ​​ങ്കി​​ലും സി​​റി​​യ​​യു​​ടെ മേ​​ലി​​ലു​​ള്ള ആ​​ധി​​പ​​ത്യം ന​​ഷ്‌​​ട​​പ്പെ​​ട്ട​​ത് റ​​ഷ്യ​​യു​​ടെ ന​​യ​​ത​​ന്ത്ര​​വീ​​ഴ്ച​​യാ​​യി വി​​ല​​യി​​രു​​ത്ത​​പ്പെ​​ടും.