ജ​മാ​ലി ക​മാ​ലി; ജി​ന്നു​ക​ളു​ടെ വാ​സ​സ്ഥ​ലം!
ഡ​ല്‍​ഹി​യി​ലെ ജ​മാ​ലി ക​മാ​ലി മോ​സ്‌​കി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചു വ​ള​രെ​ക്കു​റ​ച്ചു പേ​ര്‍ മാ​ത്ര​മാ​യി​രി​ക്കും ഒ​രു​പ​ക്ഷേ, കേ​ട്ടി​ട്ടു​ള്ള​ത്. ഡ​ല്‍​ഹി​യി​ലെ മെ​ഹ്‌​റൗ​ളി ആ​ര്‍​ക്കി​യോ​ള​ജി​ക്ക​ല്‍ പാ​ര്‍​ക്കി​ലാ​ണ് ച​രി​ത്ര​പ്രാ​ധാ​ന്യ​മു​ള്ള ഈ ​മോ​സ്‌​ക്. മു​ഗ​ള്‍ വാ​സ്തു​വി​ദ്യ​യു​ടെ മ​കു​ടോ​ദാ​ഹ​ര​ണം. നി​ര​വ​ധി ദു​രൂ​ഹ​ക​ഥ​ക​ളും ഈ ​സ്മാ​ര​ക​ത്തെ ചു​റ്റി​പ്പ​റ്റി പ്ര​ച​രി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ട്. നി​ര​വ​ധി പ്രേ​ത ​ക​ഥ​ക​ളാ​ണ് ഇ​തു​മാ​യി ബ​ന്ധ​പ്പെ​ട്ടു​ള്ള​ത്.

പേ​രു​വ​ന്ന വ​ഴി

ച​രി​ത്ര​ത്തി​ലേ​ക്കു വ​ന്നാ​ൽ, ജ​മാ​ലി ക​മാ​ലി മോ​സ്‌​ക് അ​ഥ​വാ ജ​മാ​ലി ക​മാ​ലി ടോം​ബ് (ശ​വ​കു​ടീ​രം) ആ​ന്‍​ഡ് മോ​സ്‌​ക് എ​ന്ന​റി​യ​പ്പെ​ടു​ന്ന ഈ ​മ​ന്ദി​രം 16-ാം നൂ​റ്റാ​ണ്ടി​ല്‍ സി​ക്ക​ന്ദ​ര്‍ ലോ​ധി​യു​ടെ കാ​ല​ത്ത് പ​ണി ക​ഴി​പ്പി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​താ​ണെ​ന്നു വി​ല​യി​രു​ത്ത​പ്പെ​ടു​ന്നു.

ഈ ​പ്ര​ദേ​ശ​ത്തു വ​സി​ച്ചി​രു​ന്ന സൂ​ഫി വ​ര്യ​ന്‍ ഷെ​യ്ഖ് ഫ​സ​ലു​ള്ള​യാ​ണ് ഈ ​ശ​വ​കു​ടീ​ര​ത്തി​ന്‍റെ ശി​ല്പി എ​ന്നാ​ണ് ക​രു​തു​ന്ന​ത്. ജ​മാ​ലി കം​ബോ എ​ന്ന് അ​റി​യ​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്ന അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ല്‍​നി​ന്നാ​ണ് മോ​സ്‌​കി​ന് ജ​മാ​ലി ക​മാ​ലി പേ​ര് ല​ഭി​ച്ച​ത​ത്രേ.

മോ​സ്‌​കും ശ​വ​കു​ടീ​ര​വു​മാ​ണ് ഇ​ന്തോ-​ഇ​സ്‌​ലാ​മി​ക് വാ​സ്തു​ക​ല​യു​ടെ ജീ​വ​ന്‍ തു​ളു​മ്പു​ന്ന ജ​മാ​ലി ക​മാ​ലി​യു​ടെ പ്ര​ധാ​ന ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ള്‍. ഇ​വി​ടു​ത്തെ ചു​വ​രെ​ഴു​ത്തു​ക​ളും ജാ​മി​തീ​യ രൂ​പ​ങ്ങ​ളും മു​ഗ​ള്‍ കാ​ല​ഘ​ട്ട​ത്തി​ലെ ക​ലാ​മി​ക​വി​നെ അ​ട​യാ​ള​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്നു.

മ​ധ്യ​അ​റ

നീ​ല​യി​ലും ട​ര്‍​ക്കോ​യ്‌​സി​ലും (പ​ച്ച ക​ല​ര്‍​ന്ന നീ​ല) ഉ​ള്ള ടൈ​ലു​ക​ള്‍​കൊ​ണ്ട് അ​ല​ങ്ക​രി​ച്ച മ​ധ്യ അ​റ ശ​വ​കു​ടീ​ര​ത്തി​ന്‍റെ പ്ര​ധാ​ന ആ​ക​ര്‍​ഷ​ണ​മാ​ണ്. 'ജ​മാ​ലി' എ​ന്ന വാ​ക്കി​ന​ര്‍​ഥം മ​നോ​ഹ​രം എ​ന്നാ​ണ്. ജ​മാ​ലി​യു​ടെ ശി​ഷ്യ​നാ​യി​രു​ന്നു ക​മാ​ലി എ​ന്നും ഒ​രു ക​ഥ​യു​ണ്ട്. എ​ന്നാ​ല്‍, ജ​മാ​ലി ക​മാ​ലി​യു​ടെ യ​ഥാ​ര്‍​ഥ വ്യ​ക്തി​ത്വം ഇ​ന്നും അ​വ്യ​ക്ത​മാ​ണ്.

ചി​ല​ര്‍ അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തെ ഒ​രു സൂ​ഫി സ​ന്യാ​സി​യാ​യി ക​ണ​ക്കാ​ക്കു​മ്പോ​ള്‍ മ​റ്റു ചി​ല​ര്‍ അ​ദ്ദേ​ഹം ഒ​രു ക​വി​യാ​യി​രു​ന്നു എ​ന്ന് പ​റ​യു​ന്നു. ജ​മാ​ലി ക​മാ​ലി എ​ന്ന​തി​ല്‍ ജ​മാ​ലി അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്‍റെ തൂ​ലി​കാ​നാ​മ​മാ​ണെ​ന്നും ക​മാ​ലി അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്‍റെ ശി​ഷ്യ​നാ​ണെ​ന്നും വാ​ദി​ക്കു​ന്ന​വ​രു​മു​ണ്ട്.

പ്രേ​ത​ക​ഥ​ക​ളാ​ണ് ഈ ​ച​രി​ത്ര​സ്മാ​ര​ക​ത്തെ ചൂ​ഴ്ന്നു​നി​ൽ​ക്കു​ന്ന​ത്. മോ​സ്‌​കി​ലൂ​ടെ ആ​രോ ന​ട​ക്കു​ന്ന​തി​ന്‍റെ​യും പി​റു​പി​റു​ക്കു​ന്ന​തി​ന്‍റെ​യും ശ​ബ്ദ​ങ്ങ​ള്‍ രാ​ത്രി​യി​ല്‍ കേ​ള്‍​ക്കാ​മെ​ന്നും ചെ​ന്നു നോ​ക്കു​മ്പോ​ള്‍ ആ​രെ​യും കാ​ണി​ല്ലെ​ന്നും പ്ര​ദേ​ശ​വാ​സി​ക​ള്‍ പ​റ​യു​ന്നു. ചി​ല​രാ​ക​ട്ടെ ചി​ല നി​ഴ​ല്‍​രൂ​പ​ങ്ങ​ളെ​യും ശ​വ​കു​ടീ​ര​ത്തി​ല്‍ ക​ണ്ട​താ​യി അ​വ​കാ​ശ​പ്പെ​ടു​ന്നു.

ഇ​ങ്ങ​നെ നി​ര​വ​ധി ക​ഥ​ക​ള്‍ പ്ര​ച​രി​ച്ച​തോ​ടെ ജ​മാ​ലി ക​മാ​ലി മോ​സ്‌​ക് ആ​ളു​ക​ള്‍​ക്കു മു​മ്പി​ല്‍ ദു​രൂ​ഹ​ത​യാ​യി വ​ള​ർ​ന്നു. ഇ​വി​ടെ ജി​ന്നു​ക​ള്‍ ഉ​ണ്ടെ​ന്നാ​ണ് ഇ​പ്പോ​ഴ​ത്തെ പ്ര​ചാ​ര​ണം. എ​ന്നി​രു​ന്നാ​ലും ച​രി​ത്ര​സ്‌​നേ​ഹി​ക​ളാ​യ ആ​ളു​ക​ള്‍ ജ​മാ​ല്‍ ക​മാ​ലി​യെ തേ​ടി​യെ​ത്താ​റു​ണ്ട്.

അജിത്ത് ജി. നായർ