മ​ഞ്ഞു​രു​കി മ​ന്ദാ​കി​നി​ക​ളാ​കും​പോ​ലെ​യാ​ക​ണം വാ​ക്ക് എ​ന്നു പ​റ​യാ​റു​ണ്ട്. വാ​ക്കു​ക​ൾ​കൊ​ണ്ട് ചി​ത്ര​മെ​ഴു​തു​ന്ന ആ​ർ​ക്കും അ​തി​നു ക​ഴി​യും. അ​തി​ന് ഒ​രെ​ഴു​ത്തു​കാ​ര​നാ​ക​ണ​മെ​ന്നു​ത​ന്നെ​യി​ല്ല. ന​ല്ല വാ​ക്കോ​തു​വാ​ൻ ത്രാ​ണി​യു​ള്ള ആ​ർ​ക്കും അ​തി​നു ക​ഴി​യും. വി​കാ​ര​ര​ഹി​ത​മാ​യ വാ​ക്ക് ഛേദി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട ശി​ര​സാ​ണ്. അ​തി​ൽ വി​ശ്വാ​സ​മോ പ്ര​ത്യാ​ശ​യോ സ്നേ​ഹ​മോ ഇ​ല്ല. എ​ന്നാ​ൽ, വാ​ക്ക് എ​ല്ലാ​യ്പോ​ഴും സ​ന്ത​പ്ത​ഗം​ഭീ​ര​മാ​യ ഒ​ന്നാ​ക​ണ​മെ​ന്നു​മി​ല്ല.

ഒ​രീ​റ​ത്ത​ണ്ടി​ൽ സു​ഷി​ര​ങ്ങ​ൾ വീ​ണ് വി​ക​ല​മാ​കു​ന്ന​തു​പോ​ലെ​യാ​ക​ണം വാ​ക്ക്. അ​താ​ണ് ഒ​രോ​ട​ക്കു​ഴ​ലി​നെ​പ്പോ​ലെ സം​ഗീ​തം പൊ​ഴി​ക്കു​ന്ന ഒ​ന്നാ​യി മാ​റു​ന്ന​ത്. ചി​ല​ർ ഒ​ന്നും മി​ണ്ടാ​റേ​യി​ല്ല. പ​ക്ഷേ, അ​വ​രു​ടെ ഉ​ള്ളി​ൽ വാ​ക്കു​ക​ളു​ടെ ഒ​രു ക​ട​ൽ ജാ​ഗ​രം കൊ​ള്ളു​ന്നു​ണ്ടാ​യി​രി​ക്കും. അ​വ​ർ മൗ​ന​ത്തി​ന്‍റെ മ​ഹാ​ഭാ​ഷ​യി​ലാ​യി​രി​ക്കും മി​ണ്ടി​പ്പ​റ​യു​ന്നു​ണ്ടാ​കു​ക. അ​നു​ഭ​വം അ​പൂ​ർ​ണ​മാ​കു​മ്പോ​ഴാ​ണു ഭാ​ഷ അ​പൂ​ർ​ണ​മാ​കു​ന്ന​ത് എ​ന്നു പ​റ​യാ​റു​ണ്ട്. ഏഴു​ തി​രി​യി​ട്ട ഒ​രു വി​ള​ക്കാ​ക​ണം വാ​ക്ക് എ​ന്നൊ​ക്കെ​യു​ള്ള സ​ങ്ക​ല്പ​ങ്ങ​ൾ ഇ​ന്നേ​റെ അ​സ്ത​മി​ച്ചു​ക​ഴി​ഞ്ഞു. ആ​ൾ​ക്കൂ​ട്ട​ത്തി​ൽ ആ​രോ​രു​മ​റി​യാ​തെ​യു​ള്ള ഇ​രി​പ്പാ​യി​ട്ടു​ണ്ട് പു​തി​യ​ കാ​ല​ത്തെ വാ​ക്ക്.

ചി​ല വാ​ക്കു​ക​ൾ ബു​ദ്ധ​നെ​പ്പോ​ലെ​യാ​ണെ​ന്നു തോ​ന്നി​യി​ട്ടു​ണ്ട്. ‘ഖ​സാ​ക്കി​ന്‍റെ ഇ​തി​ഹാ​സം’ വാ​യി​ക്കു​മ്പോ​ഴെ​ല്ലാം എ​നി​ക്ക​ങ്ങ​നെ​യാ​ണ് അ​നു​ഭ​വ​പ്പെ​ട്ടി​ട്ടു​ള്ള​ത്. ചു​ളി​ വീ​ണ മു​ഖ​ത്തെ വെ​ള്ള​നി​റ​മു​ള്ള കു​റ്റി​രോ​മ​ങ്ങ​ൾ​ക്കി​ട​യി​ൽ ബു​ദ്ധ​നെ​പ്പോ​ലെ ഒ​രു വാ​ക്ക് എ​ഴു​ന്നു​നി​ൽ​ക്കു​ന്ന​തു ക​ണ്ടി​ട്ടു​ണ്ട്. പെ​രു​മ്പ​നി ബാ​ധി​ച്ചു​ കി​ട​ന്ന കു​ട്ടാ​പ്പു​ന​രി​ക്ക് വാ​ക്കി​ന്‍റെ ഒ​രു ബു​ദ്ധ​ഭാ​വ​മു​ണ്ട്. വ​സൂ​രി​യു​ടെ ല​ക്ഷ​ണ​ങ്ങ​ൾ ക​ണ്ടു​തു​ട​ങ്ങി​യ നി​മി​ഷ​ങ്ങ​ളി​ൽ ര​വി​യി​ലൊ​രു ബു​ദ്ധ​ൻ പ​രി​ണ​മി​ക്കു​ന്ന​ത് അ​നു​ഭ​വ​പ്പെ​ട്ടി​ട്ടു​ണ്ട്.

അ​ങ്ങ​നെ​യ​ങ്ങ​നെ ചെ​മ്പ​ക​പ്പൂ​ക്ക​ൾ​പോ​ലെ, അ​ര​ശു​മ​രം​പോ​ലെ, കാ​ട്ടു​തു​ള​സി​പോ​ലെ, തു​മ്പി​യെ​പ്പോ​ലെ, കൈ​ത​ത്ത​ഴ​പ്പു​പോ​ലെ, ഉ​ദ​യാ​സ്ത​മ​യ​ങ്ങ​ളി​ല്ലാ​ത്ത സ​ന്ധ്യ​പോ​ലെ, അ​പ്പു​ക്കി​ളി​യു​ടെ ജ​ട​പോ​ലെ, ആ​ർ​ത്ത​വ​ര​ക്തം ക​ട്ട​കെ​ട്ടി​യ പ​ഴ​ന്തു​ണി​പോ​ലെ, സാ​മ്പ്രാ​ണി​യു​ടെ സു​ഗ​ന്ധം​പോ​ലെ വാ​ക്കു​ക​ൾ ചെ​ത​ലി​മ​ല​യി​ൽ​നി​ന്നു ശ്രാ​ദ്ധം​കൊ​ള്ളാ​ൻ ഇ​റ​ങ്ങി​വ​രി​ക​യാ​ണ്. ഇ​റ​ങ്ങി​വ​രു​ന്ന ഓ​രോ വാ​ക്കി​ന്‍റെ വ​ര​വി​ലും ഞാ​നോ​രോ ബു​ദ്ധ​നെ കാ​ണു​ന്നു. ഇ​ടി​യും മി​ന്ന​ലു​മി​ല്ലാ​തെ കാ​ല​വ​ർ​ഷ​ത്തി​ന്‍റെ വെ​ളു​ത്ത മ​ഴ ന​ന​ഞ്ഞു​വ​രു​ന്ന ബു​ദ്ധ​ൻ​മാ​ർ.

ക​ഴി​ഞ്ഞ ദി​വ​സ​ങ്ങ​ളി​ലൊ​ന്നി​ൽ ഞാ​ൻ വീ​ണ്ടും ത​സ്രാ​ക്കി​ലെ​ത്തി. ആ​ദി​മ​മാ​യ വി​ന​യ​ത്തോ​ടെ മു​ക്തി​യി​ലേ​ക്കെ​ത്തി​നോ​ക്കു​ന്ന എ​ത്ര​യെ​ത്ര ബു​ദ്ധ​ശി​ര​സു​ക​ൾ അ​വി​ടെ ത​പി​ച്ചു​കി​ട​ക്കു​ന്നു. അ​നാ​ദി​യാ​യ മ​ഴ​വെ​ള്ള​ത്തി​ന്‍റെ സ്പ​ർ​ശം ഈ ​മ​ണ്ണി​ലേ​ക്ക് ഒ​ഴു​കി​യി​രു​ന്നെ​ങ്കി​ലെ​ന്ന് ആ​ശി​ച്ചു​പോ​യി. അ​ത്ര​യ്ക്കു ക​രി​ഞ്ചൂ​ടാ​യി​രു​ന്നു അ​വി​ടെ.

പ​ക്ഷേ, ഞാ​റ്റു​പു​ര​യി​ലെ ഇ​ളം​ത​ണു​പ്പാ​ർ​ന്ന തി​ണ്ണ​യി​ലി​രു​ന്ന​പ്പോ​ൾ വെ​ന്തു​മ​ല​ർ​ന്ന ചോ​റു​പോ​ലെ ത്ര​സി​ച്ച മ​ണ്ണ​ട​രു​ക​ളി​ൽ​നി​ന്ന് ബു​ദ്ധ​രൂ​പ​മാ​ർ​ന്ന വാ​ക്കു​ക​ൾ വീ​ണ്ടും ഇ​ണ​ർ​പ്പു​പൊ​ട്ടി വ​ന്നു. നീ​ല​നി​റ​മു​ള്ള വാ​ക്കു​ക​ൾ. പ​ത്തി​വി​രു​ത്തി​യ വാ​ക്കു​ക​ൾ. ഓ​രോ വാ​ക്കി​നും ധ്യാ​ന​ബു​ദ്ധ​ന്‍റെ നീ​ലി​മ. ചി​ല വാ​ക്കു​ക​ൾ പ​ത്മാ​സ​ന​ത്തി​ൽ. ചി​ല​ത് അ​ന​ന്ത​നെ​പ്പോ​ലെ, മേ​ഘ​രൂ​പ​ങ്ങ​ൾ​പോ​ലെ, പ​ഞ്ച​വ​ർ​ണ​ക്കി​ളി​ക​ൾ​പോ​ലെ.

ഞാ​റ്റു​പു​ര​യി​ൽ​നി​ന്നി​റ​ങ്ങി ‘അ​പ്പു​ക്കി​ളി’ എ​ന്ന വീ​ട്ടി​ലേ​ക്കു ന​ട​ന്നു. ഞാ​റ്റു​പു​ര​വാ​തു​ക്ക​ൽ​നി​ന്നു നോ​ക്കി​യാ​ൽ കാ​ണു​ന്ന ദൂ​രം. ‘അ​പ്പു​ക്കി​ളി’യു​ടെ മു​ന്നി​ലൊ​രു വി​ള​ഞ്ഞ വേ​പ്പു​മ​ര​മു​ണ്ട്. അ​തി​ന്‍റെ ഇ​ല​ത്ത​ണ​ലു​ക​ൾ മു​റ്റ​ത്തും നി​ര​ത്തി​ലു​മാ​യി വീ​ണു​കി​ട​ക്കു​ന്നു. ഗേ​റ്റ് തു​റ​ന്ന് അ​ക​ത്തേ​ക്കു ക​ട​ന്ന​പ്പോ​ൾ ഒ​രു പ​ച്ച​ത്തു​മ്പി പ​റ​ന്നു​വ​ന്നു. ഒ​ന്ന​ല്ല, ഒ​ന്നി​ല​ധി​ക​മു​ണ്ട്. പ​ക്ഷേ കു​തി​ര​ത്ത​ല​യ​നെ ക​ണ്ടി​ല്ല. അ​വ​ന്‍റെ മ​ങ്ങി​യ പി​ത്ത​ച്ചി​രി ക​ണ്ടി​ല്ല. ആ​രൊ​ക്കെ​യോ എ​നി​ക്ക് ചു​റ്റും​നി​ന്ന് ആ​ർ​ക്കു​ന്ന​തു കേ​ട്ടു. “കൊ​ഞ്ഞ​ണ​നാ​ണ്. എ​ട്ടു​കാ​ലി​പ്രാ​ന്ത​നാ​ണ് ഈ ​അ​പ്പു​ക്കി​ളി’’​എ​ന്നൊ​ക്കെ. വെ​യി​ലാ​റി​ത്ത​ണു​ത്ത ‘അ​പ്പു​ക്കി​ളി’യു​ടെ തി​ണ്ണ​യി​ലി​രു​ന്ന​പ്പോ​ൾ എ​ഴു​ത്തു​കാ​ര​ൻ പി.​വി.​ സു​കു​മാ​ര​ൻ വ​ന്നു.

ത​സ്രാ​ക്കി​ൽ അ​പ്പു​ക്കി​ളി പാ​ർ​ത്ത വീ​ടു​ വാ​ങ്ങി, പു​തു​ക്കി​പ്പ​ണി​ത് ഒ​രാ​യു​ഷ്കാ​ല ഇ​തി​ഹാ​സ​ത്തി​ലെ അ​പ്പു​ക്കി​ളി​യെ പു​ന​ർ​ജീ​വി​പ്പി​ച്ച സു​കു​മാ​ര​ൻ സം​സാ​രി​ച്ചു​തു​ട​ങ്ങി. “പു​ന​ർ​ജ​നി​യു​ടെ കൂ​ട് വി​ട്ട് യാ​ത്ര​യാ​കു​ന്ന​ത് ര​വി​യ​ല്ല, വാ​ക്കാ​ണ്’’, സു​കു​മാ​ര​ൻ പ​റ​ഞ്ഞു. “അ​ല്ല കൊ​ട്ടാ​രം വി​ട്ടി​റ​ങ്ങി​യ സി​ദ്ധാ​ർ​ഥ​നാ​ണ്’’, ഞാ​ൻ തി​രു​ത്തി. രാ​വോ​ളം, അ​ടു​ത്ത പ​ക​ലോ​ളം ഞ​ങ്ങ​ള​വി​ടെ​യി​രു​ന്ന് മി​ണ്ടി​പ്പ​റ​ഞ്ഞു. മി​ണ്ടി​പ്പ​റ​യു​മ്പോ​ൾ ഷെ​യ്ക്ക് ത​മ്പു​രാ​ന്‍റെ മ​ന്ത്ര​ങ്ങ​ൾ​പോ​ലെ​യു​ള്ള വാ​ക്കു​ക​ൾ ഞ​ങ്ങ​ൾ ഇ​റു​ത്തെ​ടു​ത്തു​കൊ​ണ്ടി​രു​ന്നു. ഇ​റു​ത്തെ​ടു​ക്കു​ന്തോ​റും ന​ഖ​ക്ഷ​ത​മേ​ൽ​ക്കാ​ത്ത വാ​ക്കു​ക​ൾ വീ​ണ്ടും​ വീ​ണ്ടും മു​ള​ച്ചു​പൊ​ന്തു​ന്നു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു.

മ​ല​ർ​ക്കെ മി​ഴി​ച്ച ക​ണ്ണു​ക​ൾ​പോ​ലെ ആ ​വാ​ക്കു​ക​ൾ തു​റി​ച്ചു​നോ​ക്കു​ന്നു. വെ​യി​ലി​ന്‍റെ പാ​രു​ഷ്യ​ത്തി​ലും ചൂ​ട്ടു​മി​ന്നി​ച്ചു​വ​രു​ന്ന വാ​ക്കു​ക​ൾ. ത​സ്രാ​ക്കി​ൽ​നി​ന്നു മ​ട​ങ്ങു​മ്പോ​ൾ സു​കു​മാ​ര​ൻ പ​റ​ഞ്ഞു, “നി​ങ്ങ​ൾ ഇ​നി​യും ഇ​വി​ടേ​ക്കു വ​രും. ഞാ​ൻ ക്ഷ​ണി​ച്ചി​ട്ട​ല്ല; നി​ര​ർ​ഥ​ക​മാ​യൊ​രു ദുഃഖ​ത്തി​ന​റു​തി തേ​ടാ​ൻ.’’ ഞാ​നൊ​ന്നും മ​റു​ത്തു​പ​റ​ഞ്ഞി​ല്ല. ദൈ​വ​ത്തി​ന്‍റെ ചി​രി​യി​ൽ​നി​ന്ന് വെ​ളി​ച്ച​മു​ണ്ടാ​യ​തു​പോ​ലെ വെ​യി​ൽ ക​ന​ത്തു​നി​ന്നു. സ്വ​ച്ഛ​ന്ദി​യാ​യ പ്ര​വാ​ഹം​പോ​ലെ മു​ന്നി​ലെ പെ​രു​വ​ഴി ക​യ​ർ​ത്തു​നി​ൽ​ക്കു​ന്നു. ഞാ​ൻ ബു​ദ്ധ​നെ​ന്ന നി​ർ​വാ​ണ​പ​ദ​ത്തി​ലേ​ക്കു ന​ട​ന്നു​ക​യ​റു​ന്നു.

ത​സ്രാ​ക്കി​ൽ പോ​യി​വ​ന്ന​ശേ​ഷം ഞാ​നൊ​ന്നുംത​ന്നെ എ​ഴു​തി​യി​ല്ല. എ​ഴു​തി​യ​തെ​ല്ലാം മ​ന​സി​ലാ​യി​രു​ന്നു. ത​ഥാ​ഗ​ത​ധ​ർ​മ​പ​ദ​ങ്ങ​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചാ​യി​രു​ന്നു അ​തെ​ല്ലാം. അ​ങ്ങ​നെ എ​ഴു​തി​നീ​ങ്ങു​മ്പോ​ൾ ഞാ​ൻ നി​ര​ഹ​ങ്കാ​രി​യാ​യി മാ​റു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. പൊ​ടി​ഞ്ഞു​പൊ​ടി​ഞ്ഞു മ​ണ്ണാ​യി മാ​റു​ന്ന അ​ഹ​ന്ത.

മ​ണ്ണാ​കു​വോ​ളം ക​ല​മ്പു​ന്ന ഒ​രു ക​രി​യി​ല. ജ​ഡ​മാ​യ കാ​ലം എ​ന്‍റെ വാ​ക്കി​ന്‍റെ ചോ​ര​യ്ക്കു​വേ​ണ്ടി കാ​ത്തു​കി​ട​ക്കു​ന്നു. ഞാ​ൻ ‘ഇ​തി​ഹാ​സം’​ വീ​ണ്ടു​മെ​ടു​ത്തു വാ​യി​ച്ചു​തു​ട​ങ്ങു​ന്നു. കൂ​മ​ൻ​കാ​വി​ൽ ബ​സി​റ​ങ്ങി ഖ​സാ​ക്കി​ലേ​ക്കു ന​ട​ക്കു​ന്ന​ത് ര​വി​യ​ല്ല; ബു​ദ്ധ​നാ​ണെ​ന്ന് ഞാ​ൻ തി​രി​ച്ച​റി​യു​ന്നു. ഗ്രീ​ഷ്മ​ദാ​ഹി​യാ​യ ബു​ദ്ധ​ൻ. ദുഃ​സ്വ​പ്ന​ങ്ങ​ൾ​ക്ക് മു​ൻ​പേ ന​ട​ക്കു​ന്ന ബു​ദ്ധ​ൻ. ഉ​റു​മി ചു​ഴ​റ്റു​ന്ന കാ​റ്റ്.

അ​തു ക​രി​മ്പ​ന​ക​ൾ ക​ട​ന്ന് ഞാ​റ്റു​പു​ര​യ്ക്കു മു​ക​ളി​ൽ അ​നാ​ദി​യാ​യ കാ​ലം പോ​ലെ ത​ളം​കെ​ട്ടി​ക്കി​ട​ക്കു​ന്നു. അ​സ്ത​മ​യ​ത്തി​ലൂ​ടെ പ​ന​ന്ത​ത്ത​ക​ളു​ടെ ധ​നു​സു​ക​ൾ പ​റ​ന്നു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കു​ന്നു. ഓ​രോ പ​ക്ഷി​ച്ചി​റ​കി​ന​ടി​യി​ലും അ​പാ​ര​മാ​യ ബു​ദ്ധ​നീ​ലി​മ.