അ​​​​തീ​​​​വ​​​​സ​​​​ന്പ​​​​ന്ന​​​​മാ​​​​യ സാം​​​​സ്കാ​​​​രി​​​​ക പൈ​​​​തൃ​​​​കം പേ​​​​റു​​​​ന്ന രാ​​​​ജ്യ​​​​മാ​​​​ണു സി​​​​റി​​​​യ. രണ്ടു​ ല​​​​ക്ഷം വ​​​​ർ​​​​ഷ​​​​ങ്ങ​​​​ൾ​​​​ക്കു​​​​മു​​​​ന്പേ സി​​​​റി​​​​യ​​​​യി​​​​ൽ മ​​​​നു​​​​ഷ്യ​​​​വാ​​​​സ​​​​മു​​​​ണ്ടാ​​​​യി​​​​രു​​​​ന്ന​​​​തി​​​​ന്‍റെ ല​​​​ക്ഷ​​​​ണ​​​​ങ്ങ​​​​ൾ ക​​​​ണ്ടെ​​​​ത്തി​​​​യി​​​​ട്ടു​​​​ണ്ട്. ഇ​​​​ന്നേ​​​​ക്ക് 5,000 വ​​​ർ​​​ഷ​​​ങ്ങ​​​​ൾ​​​​ക്കു​​​മു​​​​ന്പേ സി​​​​റി​​​​യ​​​​യി​​​​ലെ എ​​​​ബ്ലാ​​​​യി​​​​ൽ (ആ​​​​ല​​​​പ്പോ​​​​യ്ക്കു സ​​​​മീ​​​​പം) ഒ​​​​രു ജ​​​​ന​​​​വാ​​​​സ​​​​കേ​​​​ന്ദ്ര​​​​മു​​​​ണ്ടാ​​​​യി​​​​രു​​​​ന്നു. ഒ​​​​രു സാ​​​​മ്രാ​​​​ജ്യ ത​​​​ല​​​​സ്ഥാ​​​​ന​​​​വു​​​​മാ​​​​യി വി​​​​ക​​​​സി​​​​ച്ച എ​​​​ബ്ലാ​​​​യി​​​​ൽ​​​​നി​​​​ന്ന് 1,800 ക​​​​ളി​​​​മ​​​​ൺ ഫ​​​​ല​​​​ക​​​​ങ്ങ​​​​ൾ ക​​​​ണ്ടെ​​​​ത്തി​​​​യി​​​​ട്ടു​​​​ണ്ട്, ആ​​​​യി​​​​ര​​​​ക്ക​​​​ണ​​​​ക്കി​​​​നു ശ​​​​ക​​​​ല​​​​ങ്ങ​​​​ളും. സു​​​​മേ​​​​റി​​​​യ​​​​ൻ, എ​​​​ബ്ലൈ​​​​റ്റ് ഭാ​​​​ഷ​​​​ക​​​​ളി​​​​ൽ ആ​​​​പ്പെ​​​​ഴു​​​​ത്ത് (ക്യു​​​​നൈ​​​​ഫോം) ശൈ​​​​ലി​​​​യി​​​​ൽ എ​​​​ഴു​​​​ത​​​​പ്പെ​​​​ട്ട ഈ ​​​​ഫ​​​​ല​​​​ക​​​​ങ്ങ​​​​ൾ ഒ​​​​രു ഗ്ര​​​​ന്ഥ​​​​ശാ​​​​ല​​​​യി​​​​ൽ വ​​​​ർ​​​​ഗീ​​​​ക​​​​രി​​​​ച്ചു സം​​​​ര​​​​ക്ഷി​​​​ച്ചി​​​​രു​​​​ന്ന​​​​വ​​​​യാ​​​​ണ്. ഇ​​​​ന്ന​​​​ത്തെ സി​​​​റി​​​​യ​​​​ൻ ജ​​​​ന​​​​ത​​​​യു​​​​ടെ പൂ​​​​ർ​​​​വി​​​​ക​​​​ർ എ​​​​ത്തി​​​​ച്ചേ​​​​ർ​​​​ന്നി​​​​രു​​​​ന്ന സ​​​​മു​​​​ന്ന​​​​ത​​​​മാ​​​​യ സാം​​​​സ്കാ​​​​രി​​​​ക നി​​​​ല​​​​വാ​​​​ര​​​​ത്തി​​​​ന്‍റെ സൂ​​​​ച​​​​ന​​​​ക​​​​ളാ​​​​ണ് ഇ​​​​വ.

കീ​​​​ഴ​​​​ട​​​​ക്ക​​​​ലു​​​​ക​​​​ളു​​​​ടെ ച​​​​രി​​​​ത്രം

ബി​​​​സി മൂ​​​​ന്നാം സ​​​​ഹ​​​​സ്രാ​​​​ബ്‌​​​ദം മു​​​​ത​​​​ൽ സി​​​​റി​​​​യ നി​​​​ര​​​​വ​​​​ധി വി​​​​ദേ​​​​ശ​​​​ശ​​​​ക്തി​​​​ക​​​​ളു​​​​ടെ ആ​​​​ക്ര​​​​മ​​​​ണ​​​​ത്തി​​​​നും അ​​​​ധീ​​​​ശ​​​​ത്വ​​​​ത്തി​​​​നും വി​​​​ധേ​​​​യ​​​​മാ​​​​യി. സു​​​​മേ​​​​റി​​​​യ​​​​ക്കാ​​​​ർ, അ​​​​ക്കാ​​​​ദ്യ​​​​ർ, അ​​​​സീ​​​​റി​​​​യ​​​​ക്കാ​​​​ർ, ഈ​​​​ജി​​​​പ്തു​​​​കാ​​​​ർ, ഹി​​​​ത്യ​​​​ർ, ഹു​​​​ര്യ​​​​ർ, മി​​​​ത്ത​​​​നി വം​​​​ശ​​​​ജ​​​​ർ, അ​​​​മോ​​​​ര്യ​​​​ർ, ബാ​​​​ബി​​​​ലോ​​​​ണി​​​​യ​​​​ക്കാ​​​​ർ തു​​​​ട​​​​ങ്ങി​​​​യ പ്രാ​​​​ദേ​​​​ശി​​​​ക ശ​​​​ക്തി​​​​ക​​​​ൾ സി​​​​റി​​​​യ കീ​​​​ഴ​​​​ട​​​​ക്കു​​​​ക​​​​യു​​​​ണ്ടാ​​​​യി. പി​​​​ന്നീ​​​​ട് കാ​​​​നാ​​​​ന്യ​​​​ർ, ഫി​​​​നീ​​​​ഷ്യ​​​​ർ, ആ​​​​രാ​​​​മ്യ​​​​ർ, ചി​​​​ല നാ​​​​ടോ​​​​ടി ജ​​​​ന​​​​ത​​​​ക​​​​ൾ എ​​​​ന്നി​​​​വ​​​​രും സി​​​​റി​​​​യ​​​​ൻ മേ​​​​ധാ​​​​വി​​​​ത്വ​​​​ത്തി​​​​നാ​​​​യി മ​​​​ത്സ​​​​രി​​​​ച്ചു. ബി​​​​സി പ​​​​ത്താം നൂ​​​​റ്റാ​​​​ണ്ടി​​​​ൽ ന​​​​വ​​​​ അ​​​​സീ​​​​റി​​​​യ​​​​ൻ സാ​​​​മ്രാ​​​​ജ്യ​​​​ത്തി​​​​ന്‍റെ ഭാ​​​​ഗ​​​​മാ​​​​യ​​​​തോ​​​​ടെ​​​​യാ​​​​ണ് ആ​​​​റാം എ​​​​ന്ന​​​​റി​​​​യ​​​​പ്പെ​​​​ട്ടി​​​​രു​​​​ന്ന സി​​​​റി​​​​യ​​​​ൻ ഭൂ​​​​പ്ര​​​​ദേ​​​​ശം സി​​​​റി​​​​യ എ​​​​ന്നു വി​​​​ളി​​​​ക്ക​​​​പ്പെ​​​​ടാ​​​​ൻ തു​​​​ട​​​​ങ്ങി​​​​യ​​​​ത്. അ​​​​സീ​​​​റി​​​​യ എ​​​​ന്ന പ​​​​ദ​​​​ത്തി​​​​ൽ​​​​നി​​​​ന്നാ​​​​ണ് സി​​​​റി​​​​യ വ​​​​രു​​​​ന്ന​​​​ത്. ഇ​​​​ന്ന​​​​ത്തെ തു​​​​ർ​​​​ക്കി, ഇ​​​​റാ​​​​ക്ക്, ഇ​​​​റാ​​​​ൻ രാ​​​​ജ്യ​​​​ങ്ങ​​​​ളു​​​​ടെ പ​​​​ല ഭാ​​​​ഗ​​​​ങ്ങ​​​​ളും ഉ​​​​ൾ​​​​പ്പെ​​​​ടു​​​​ന്ന​​​​താ​​​​യി​​​​രു​​​​ന്നു അ​​​​ന്ന​​​​ത്തെ സി​​​​റി​​​​യ. ന​​​​വ​​​​ അ​​​​സീ​​​​റി​​​​യ​​​​യു​​​​ടെ പ​​​​ത​​​​ന​​​​ത്തി​​​​നു​​​​ശേ​​​​ഷം ന​​​​വ ബാ​​​​ബി​​​​ലോ​​​​ണി​​​​യ​​​​ൻ സാ​​​​മ്രാ​​​​ജ്യം ഒ​​​​രു നൂ​​​​റ്റാ​​​​ണ്ടോ​​​​ളം സി​​​​റി​​​​യ​​​​യി​​​​ൽ ആ​​​​ധി​​​​പ​​​​ത്യം പു​​​​ല​​​​ർ​​​​ത്തി.

സി​​​​റി​​​​യ പേ​​​​ർ​​​​ഷ്യ​​​​ൻ സാ​​​​മ്രാ​​​​ജ്യ​​​​ത്തി​​​​ന്‍റെ ഭാ​​​​ഗ​​​​മാ​​​​കു​​​​ന്ന​​​​ത് ബി​​​​സി ആ​​​​റാം നൂ​​​​റ്റാ​​​​ണ്ടി​​​​ലാ​​​​ണ്. ര​​​​ണ്ടു നൂ​​​​റ്റാ​​​​ണ്ടു​​​​ക​​​​ൾ​​​​ക്കി​​​​പ്പു​​​​റം സി​​​​റി​​​​യ യ​​​​വ​​​​ന ആ​​​​ധി​​​​പ​​​​ത്യ​​​​ത്തി​​​​ലാ​​​​യി. ഒ​​​​ന്നാം നൂ​​​​റ്റാ​​​​ണ്ടി​​​​ലെ സി​​​​റി​​​​യ അ​​​​ന്ത്യോ​​​​ഖ്യാ പ​​​​ട്ട​​​​ണ​​​​വും പ​​​​രി​​​​സ​​​​ര​​​​ങ്ങ​​​​ളു​​​​മാ​​​​യി ചു​​​​രു​​​​ങ്ങി​​​​യി​​​​രു​​​​ന്നു (അ​​​​ന്ത്യോ​​​​ഖ്യ ഇ​​​​പ്പോ​​​​ൾ തു​​​​ർ​​​​ക്കി​​​​യി​​​​ലാ​​​​ണ്). ര​​​​ണ്ടു പ​​​​തി​​​​റ്റാ​​​​ണ്ടു​​​​ക​​​​ൾ അ​​​​ർ​​​​മേനി​​​​യ​​​​യു​​​​ടെ കീ​​​​ഴി​​​​ലു​​​​മാ​​​​യി. ബി​​​​സി 64ൽ ​​​​റോ​​​​മ​​​​ൻ ജ​​​​ന​​​​റ​​​​ൽ പോം​​​​പി സി​​​​റി​​​​യ കീ​​​​ഴ​​​​ട​​​​ക്കി സാ​​​​മ്രാ​​​​ജ്യ​​​​ത്തി​​​​ന്‍റെ ഭാ​​​​ഗ​​​​മാ​​​​ക്കി.

സാ​​​​മ്രാ​​​​ജ്യ​​​​ത്തി​​​​ന്‍റെ സി​​​​റി​​​​യ​​​​ൻ പ്ര​​​​വി​​​​ശ്യ​​​​യു​​​​ടെ ത​​​​ല​​​​സ്ഥാ​​​​ന​​​​മാ​​​​യി​​​​രു​​​​ന്നു അ​​​​ഞ്ചു​​​​ല​​​​ക്ഷം ജ​​​​ന​​​​സം​​​​ഖ്യ​​​​യു​​​​ണ്ടാ​​​​യി​​​​രു​​​​ന്ന അ​​​​ന്ത്യോ​​​​ഖ്യ ന​​​​ഗ​​​​രം. റോ​​​​മും അ​​​​ല​​​​ക്സാ​​​​ണ്ട്രി​​​​യ​​​​യും ക​​​​ഴി​​​​ഞ്ഞാ​​​​ൽ സാ​​​​മ്രാ​​​​ജ്യ​​​​ത്തി​​​​ലെ ഏ​​​​റ്റ​​​​വും വ​​​​ലി​​​​യ ന​​​​ഗ​​​​രം. സി​​​​റി​​​​യ സാ​​​​ന്പ​​​​ത്തി​​​​ക, സാം​​​​സ്കാ​​​​രി​​​​ക ശ​​​​ക്തി​​​​യാ​​​​യി വ​​​​ള​​​​ർ​​​​ന്നു. ബോ​​​​സ്റ, അ​​​​പ്പ​​​​മേ​​​​യ, പാ​​​​ൽ​​​​മീ​​​​റ, അ​​​​ന്ത്യോ​​​​ഖ്യ, ഡ​​​​മാ​​​​സ്ക​​​​സ്, ദൂ​​​​റാ-​​​​യൂ​​​​റോ​​​​പോ​​​​സ് ന​​​​ഗ​​​​ര​​​​ങ്ങ​​​​ളി​​​​ൽ വി​​​​ശി​​​​ഷ്‌​​​​ട നി​​​​ർ​​​​മി​​​​തി​​​​ക​​​​ൾ ഉ​​​​ണ്ടാ​​​​യി. ഇ​​​​വി​​​​ട​​​​ങ്ങ​​​​ളി​​​​ലു​​​​ള്ള കെ​​​​ട്ടി​​​​ട​​​​ങ്ങ​​​​ൾ, തി​​​​യ​​​​റ്റ​​​​റു​​​​ക​​​​ൾ, സ്റ്റേ​​​​ഡി​​​​യ​​​​ങ്ങ​​​​ൾ, ചു​​​​മ​​​​ർ​​​​ച്ചി​​​​ത്ര​​​​ങ്ങ​​​​ൾ തു​​​​ട​​​​ങ്ങി​​​​യ​​​​വ​​​​യു​​​​ടെ ശേ​​​​ഷി​​​​പ്പു​​​​കൾ സി​​​​റി​​​​യ​​​​ൻ ജ​​​​ന​​​​ത​​​​യു​​​​ടെ​ ശി​​​​ല്പ​​​​ക​​​​ലാ വൈ​​​​ദ​​​​ഗ്ധ്യ​​​​ത്തി​​​​ന്‍റെ​​​​യും ഭാ​​​​വ​​​​നാ​​​​വി​​​​ലാ​​​​സ​​​​ത്തി​​​​ന്‍റെ​​​​യും ഉ​​​​ദാ​​​​ഹ​​​​ര​​​​ണ​​​​ങ്ങ​​​​ളാ​​​​ണ്.

റോ​​​​മ​​​​ൻ കാ​​​​ല​​​​ഘ​​​​ട്ട​​​​ത്തി​​​​ൽ പ​​​​ല സി​​​​റി​​​​യ​​​​ൻ രാ​​​​ജാ​​​​ക്ക​​​​ന്മാ​​​​രു​​​​ണ്ടാ​​​​യി. അ​​​​ള​​​​വ​​​​റ്റ ധ​​​​ന​​​​വും ആ​​​​ഡം​​​​ബ​​​​ര​​​​വും അ​​​​വ​​​​രെ അ​​​​ധഃ​​​​പ​​​​ത​​​​ന​​​​ത്തി​​​​ലേ​​​​ക്കു ന​​​​യി​​​​ച്ചു. ആ​​​​ഭ്യ​​​​ന്ത​​​​ര ക​​​​ല​​​​ഹ​​​​ങ്ങ​​​​ളും വി​​​​ദേ​​​​ശീ​​​​യാ​​​​ക്ര​​​​മ​​​​ണ​​​​ങ്ങ​​​​ളും റോ​​​​മി​​​​ന്‍റെ ക്ര​​​​മാ​​​​നു​​​​ഗ​​​​ത​​​​മാ​​​​യ ത​​​​ള​​​​ർ​​​​ച്ച​​​​യും സി​​​​റി​​​യ​​​​യെ​​​​യും ബാ​​​​ധി​​​​ച്ചു. എ​​​​ഡി നാ​​​​ലാം നൂ​​​​റ്റാ​​​​ണ്ടി​​​​ന്‍റെ അ​​​​വ​​​​സാ​​​​ന​​​​ത്തോ​​​​ടെ സി​​​​റി​​​​യ പൗ​​​​ര​​​​സ്ത്യ റോ​​​​മാ സാ​​​​മ്രാ​​​​ജ്യ​​​​ത്തി​​​​ന്‍റെ (ബൈ​​​​സ​​​​ന്‍റൈ​​​​ൻ) ഭാ​​​​ഗ​​​​മാ​​​​യി.

സി​​​​റി​​​​യ​​​​യു​​​​ടെ ക്രൈ​​​​സ്ത​​​​വ പാ​​​​ര​​​​ന്പ​​​​ര്യം

അ​​​​പ്പ​​​​സ്തോ​​​​ല​​​​സം​​​​ഘ​​​​ത്തി​​​​ന്‍റെ ത​​​​ല​​​​വ​​​​നാ​​​​യ പ​​​​ത്രോ​​​​സ് സി​​​​റി​​​​യ​​​​യി​​​​ൽ പ്രേ​​​​ഷി​​​​ത​​​​പ്ര​​​​വ​​​​ർ​​​​ത്ത​​​​നം ന​​​​ട​​​​ത്തി​​​​യി​​​​രു​​​​ന്നു. സെ​​​​ന്‍റ് പോ​​​​ൾ അ​​​​ന്ത്യോ​​​​ഖ്യ​​​​യി​​​​ൽ​​​​വ​​​​ച്ച് പ​​​​ത്രോ​​​​സി​​​​നെ ക​​​​ണ്ട കാ​​​​ര്യം പ​​​​റ​​​​യു​​​​ന്നു​​​​ണ്ട് (ഗ​​​​ലാ 2:11). അ​​​​ന്ത്യോ​​​​ഖ്യ​​​​യി​​​​ൽ​​​​വ​​​​ച്ചാ​​​​ണ് ഈ​​​​ശോ​​​​യു​​​​ടെ അ​​​​നു​​​​യാ​​​​യി​​​​ക​​​​ൾ ക്രി​​​​സ്ത്യാ​​​​നി​​​​ക​​​​ൾ എ​​​​ന്ന് ആ​​​​ദ്യ​​​മാ​​​​യി വി​​​​ളി​​​​ക്ക​​​​പ്പെ​​​​ട്ട​​​​ത് (അ​​​​പ്പ 11: 26). ഡ​​​​മാ​​​​സ്ക​​​​സി​​​​ലേ​​​​ക്കു​​​​ള്ള യാ​​​​ത്രാ​​​​മ​​​​ധ്യേ​​​​യാ​​​​ണ് സെ​​​​ന്‍റ് പോ​​​​ളി​​​​ന് മാ​​​​ന​​​​സാ​​​​ന്ത​​​​ര​​​​മു​​​​ണ്ടാ​​​​കു​​​​ന്ന​​​​ത്. സി​​​​റി​​​​യ​​​​യി​​​​ൽ ധാ​​​​രാ​​​​ളം യ​​​​ഹൂ​​​​ദ​​​​രു​​​​ണ്ടാ​​​​യി​​​​രു​​​​ന്നു. സെ​​​​ന്‍റ് പോ​​​​ളി​​​​ന്‍റെ പ്രേ​​​​ഷി​​​​ത​​​​യാ​​​​ത്ര​​​​ക​​​​ൾ ആ​​​​രം​​​​ഭി​​​​ച്ചി​​​​രു​​​​ന്ന​​​​ത് അ​​​​ന്ത്യോ​​​​ഖ്യ​​​യി​​​​ൽ​​​​നി​​​​ന്നാ​​​​ണ്. മൂ​​​​ന്നാം നൂ​​​​റ്റാ​​​​ണ്ടി​​​​ൽ സി​​​​റി​​​​യ​​​​യി​​​​ലെ ഏ​​​​റ്റ​​​​വും പ്ര​​​​മു​​​​ഖ മ​​​​ത​​​​മാ​​​​യി​​​​രു​​​​ന്നു ക്രി​​​​സ്തു​​​​മ​​​​തം. ബൈ​​​​സ​​​​ന്‍റൈ​​​​ൻ കാ​​​​ല​​​​ഘ​​​​ട്ട​​​​ത്തി​​​​ൽ സി​​​​റി​​​​യ ഒ​​​​രു ക്രൈ​​​​സ്ത​​​​വരാ​​​​ജ്യ​​​​മാ​​​​യി​​​​ത്തീ​​​​ർ​​​​ന്നു. എ​​​​ഡി 325ലെ ​​​​നി​​​​ഖ്യാ സൂ​​​​ന​​​​ഹ​​​​ദോ​​​​സി​​​​ൽ പ​​​​ങ്കെ​​​​ടു​​​​ത്ത 200 മെ​​​​ത്രാ​​​​ന്മാ​​​​രി​​​​ൽ 20 പേ​​​​ർ സി​​​​റി​​​​യ​​​​യി​​​​ൽ​​​​നി​​​​ന്നു​​​​ള്ള​​​​വ​​​​രാ​​​​യി​​​​രു​​​​ന്നു.


സി​​​​റി​​​​യ​​​​ക്കാ​​​​രാ​​​​യ ആ​​​​റു​​​​പേ​​​​ർ റോ​​​​മി​​​​ൽ മാ​​​​ർ​​​​പാ​​​​പ്പ​​​​മാ​​​​രാ​​​​യി​​​​രു​​​​ന്നു. സ​​​​ഭാ​​​​ച​​​​രി​​​​ത്ര​​​​ത്തി​​​​ലെ പ​​​​തി​​​​നൊ​​​​ന്നാ​​​​മ​​​​ത്തെ മാ​​​​ർ​​​​പാ​​​​പ്പ​​​​യാ​​​​യി​​​​രു​​​​ന്ന വി. ​​​അ​​​​നി​​​​സീ​​​​റ്റ​​​​സ് (155-166), ജോ​​​​ൺ അ​​​​ഞ്ചാ​​​​മ​​​​ൻ (685-686), വി. ​​​​സെ​​​​ർ​​​​ജി​​​​യൂ​​​​സ് (687), സി​​​​സി​​​​നി​​​​യൂ​​​​സ് (708ൽ 21 ​​​​ദി​​​​വ​​​​സം മാ​​​​ത്രം മാ​​​​ർ​​​​പാ​​​​പ്പ​​​​യാ​​​​യി​​​​രു​​​​ന്നു), കോ​​​​ൺ​​​​സ്റ്റ​​​​ന്‍റൈ​​​​ൻ ഒ​​​​ന്നാ​​​​മ​​​​ൻ (708-715), ഗ്രി​​​​ഗ​​​​റി മൂ​​​​ന്നാ​​​​മ​​​​ൻ (731-741). ഗ്രി​​​​ഗ​​​​റി​​​​ക്കു​​​ശേ​​​​ഷം യൂ​​​​റോ​​​​പ്പു​​​​കാ​​​​ര​​​​ന​​​​ല്ലാ​​​​ത്ത ഒ​​​​രാ​​​​ൾ പി​​​​ന്നീ​​​​ട് മാ​​​​ർ​​​​പാ​​​​പ്പ​​​​യാ​​​​കു​​​​ന്ന​​​​ത് 13 നൂ​​​​റ്റാ​​​​ണ്ടു​​​​ക​​​​ൾ​​​​ക്കു​​​ശേ​​​​ഷ​​​​മാ​​​​ണ്-2013​​​​ൽ. അ​​​​ർ​​​​ജ​​​​ന്‍റീ​​​​ന​​​​ക്കാ​​​​ര​​​​നാ​​​​യ ഫ്രാ​​​​ൻ​​​​സി​​​​സ്.

ക്രി​​​​സ്തു​​​​വ​​​​ർ​​​​ഷ​​​​ത്തി​​​​ന്‍റെ ആ​​​​ദ്യ ഏ​​​​ഴു നൂ​​​​റ്റാ​​​​ണ്ടു​​​​ക​​​​ളി​​​​ൽ സി​​​​റി​​​​യ വ​​​​ലി​​​​യൊ​​​​രു ക്രൈ​​​​സ്ത​​​​വരാ​​​​ജ്യ​​​​മാ​​​​യി വ​​​​ള​​​​ർ​​​​ന്നു. ദൈ​​​​വ​​​​ശാ​​​​സ്ത്ര ക​​​ലാ​​​​ല​​​​യ​​​​ങ്ങ​​​​ൾ, സ​​​​ന്യാ​​​​സ​​​​പ്ര​​​​സ്ഥാ​​​​ന​​​​ങ്ങ​​​​ൾ, ആ​​​​രാ​​​​ധ​​​​ന​​​​ക്ര​​​​മ പാ​​​​ര​​​​ന്പ​​​​ര്യ​​​​ങ്ങ​​​​ൾ മു​​​​ത​​​​ലാ​​​​യ​​​​വ​​​​യ്ക്ക് സി​​​​റി​​​​യ ജ​​​​ന്മം ന​​​​ൽ​​​​കി. ഒ​​​​പ്പം, അ​​​​നേ​​​​കം വി​​​​ശു​​​​ദ്ധ​ വ്യ​​​​ക്തി​​​​ത്വ​​​​ങ്ങ​​​​ളും സി​​​​റി​​​​യ​​​​യി​​​​ൽ ജീ​​​​വി​​​​ച്ചു മ​​​​രി​​​​ച്ചു. പാ​​​​ശ്ചാ​​​​ത്യ സു​​​​റി​​​​യാ​​​​നി ഭാ​​​​ഷ​​​​യും ആ​​​​രാ​​​​ധ​​​​ന​​​​ക്ര​​​​മ​​​​വും വ​​​​ള​​​​ർ​​​​ന്നു പു​​​​ഷ്ക​​​​ല​​​​മാ​​​​യ​​​​തും അ​​​​ന്ത്യോ​​​​ഖ്യ​​​യി​​​​ലാ​​​​ണ്.

ഇ​​​സ്‌​​​ലാം സി​​​​റി​​​​യ​​​​യി​​​​ൽ

എ​​​​ഡി 634-640 വ​​​​ർ​​​​ഷ​​​​ങ്ങ​​​​ളി​​​​ലാ​​​​യി അ​​​​റ​​​​ബി​​​​ക​​​​ളാ​​​​യ മു​​​​സ്‌‌​​​​ലിം​​​​ക​​​​ൾ സി​​​​റി​​​​യ​​​​യി​​​​ൽ എ​​​​ത്തി​​​​ച്ചേ​​​​രു​​​​ക​​​​യും സി​​​​റി​​​​യ​​​​യെ ഇ​​​​സ്‌​​​ലാ​​​​മി​​​​ക സാ​​​​മ്രാ​​​​ജ്യ​​​​ത്തി​​​​ന്‍റെ ഭാ​​​​ഗ​​​​മാ​​​​യി മാ​​​​റ്റു​​​​ക​​​​യും ചെ​​​​യ്തു. ഉ​​​​മ്മ​​​​യാ​​​​ദ് വം​​​​ശ​​​​ജ​​​​ർ ത​​​​ല​​​​സ്ഥാ​​​​ന​​​​മാ​​​​യി ഡ​​​​മാ​​​​സ്ക​​​​സി​​​​നെ തെ​​​​ര​​​​ഞ്ഞെ​​​​ടു​​​​ത്തു. ക്ര​​​​മേ​​​​ണ ന​​​​ട​​​​ന്ന ഇ​​​​സ്‌​​​ലാ​​​​മി​​​​ക​​​​വ​​​​ത്ക​​​​ര​​​​ണ​​​​ത്തി​​​​ൽ ക്രൈ​​​​സ്ത​​​​വ​​​​ർ പ​​​​ല​​​​വി​​​​ധ​​​​ത്തി​​​​ൽ പാ​​​​ർ​​​​ശ്വ​​​​വ​​​​ത്ക​​​​രി​​​​ക്ക​​​​പ്പെ​​​​ട്ടു. പൊ​​​​തു​​​​ഭാ​​​​ഷ​​​​ക​​​​ളാ​​​​യി​​​​രു​​​​ന്ന അ​​​​റ​​​​മാ​​​​യ, ഗ്രീ​​​​ക്ക് എ​​​​ന്നി​​​​വ​​​​യ്ക്കു പ​​​​ക​​​​രം അ​​​​റ​​​​ബി​ ഔ​​​​ദ്യോ​​​​ഗി​​​​ക ഭാ​​​​ഷ​​​​യാ​​​​യി​​​​ത്തീ​​​​ർ​​​​ന്നു.

വി​​​​വി​​​​ധ മു​​​​സ്‌​​​​ലിം വം​​​​ശ​​​​ങ്ങ​​​​ളും ബൈ​​​​സ​​​​ന്‍റൈ​​​​ൻ രാ​​​​ജാ​​​​ക്ക​​​​ന്മാ​​​​രും സി​​​​റി​​​​യ​​​​യ്ക്കു​​​​വേ​​​​ണ്ടി നൂ​​​​റ്റാ​​​​ണ്ടു​​​​ക​​​​ളോ​​​​ളം പോ​​​​രാ​​​​ടി. 12-13 നൂ​​​​റ്റാ​​​​ണ്ടു​​​​ക​​​​ളി​​​​ൽ സി​​​​റി​​​​യ കു​​​​രി​​​​ശു​​​​യു​​​​ദ്ധ​​​​ക്കാ​​​​രു​​​​ടെ അ​​​​ധീ​​​​ന​​​​ത​​​​യി​​​​ലാ​​​​യി​​​​രു​​​​ന്നു. മം​​​​ഗോ​​​​ൾ വം​​​​ശ​​​​ജ​​​​രും ഈ​​​​ജി​​​​പ്തു​​​​കാ​​​​രും തൈ​​​​മൂ​​​​റും കു​​​​റേ​​​​ക്കാ​​​​ലം സി​​​​റി​​​​യ​​​​യു​​​​ടെ ഭാ​​​​ഗ​​​​ധേ​​​​യം നി​​​​ർ​​​​ണ​​​​യി​​​​ച്ചു. ക്രൈ​​​​സ്ത​​​​വ​​​​രും യ​​​​ഹൂ​​​​ദ​​​​രും മ​​​​ത​​​​പീ​​​​ഡ​​​​ന​​​​ത്തി​​​​ന് വി​​​​ധേ​​​​യ​​​​രാ​​​​യി. മ​​​​ത​​​​നി​​​​കു​​​​തി കൊ​​​​ടു​​​​ക്കേ​​​​ണ്ട ര​​​​ണ്ടാം​​​​കി​​​​ട പൗ​​​​ര​​​​ന്മാ​​​​രാ​​​​യി അ​​​​വ​​​​ർ മാ​​​​റി.

ഓ​​​​ട്ടോ​​​​മ​​​​ൻ സു​​​​ൽ​​​​ത്താ​​​​ൻ സ​​​​ലിം ഒ​​​​ന്നാ​​​​മ​​​​ൻ 1516ൽ ​​​​സി​​​​റി​​​​യ കീ​​​​ഴ​​​​ട​​​​ക്കി. ആ ​​​​ഭ​​​​ര​​​​ണ​​​​കാ​​​​ലം 1918 വ​​​​രെ നീ​​​​ണ്ടു​​​​നി​​​​ന്നു. ക്രൈ​​​​സ്ത​​​​വ​​​​രും ഇ​​​​ത​​​​ര​​​​ന്യൂ​​​​ന​​​​പ​​​​ക്ഷ വി​​​​ഭാ​​​​ഗ​​​​ങ്ങ​​​​ളും ആ​​​​പേ​​​​ക്ഷി​​​​ക​​​​മാ​​​​യ സ്വാ​​​​ത​​​​ന്ത്ര്യ​​​​ത്തോടെ​​​​യാ​​​​ണ് അ​​​​ക്കാ​​​​ല​​​​ത്തു ക​​​​ഴി​​​​ഞ്ഞ​​​​ത്. എ​​​​ന്നാ​​​​ൽ, 20-ാം നൂ​​​​റ്റാ​​​​ണ്ടി​​​​ന്‍റെ ആ​​​​ദ്യ​​​​ദ​​​​ശ​​​​ക​​​​ങ്ങ​​​​ളി​​​​ൽ ന്യൂ​​​​ന​​​​പ​​​​ക്ഷ​​​​ങ്ങ​​​​ൾ അ​​​​തി​​​​ക്രൂ​​​​ര​​​​മാ​​​​യി പീ​​​​ഡി​​​​പ്പി​​​​ക്ക​​​​പ്പെ​​​​ടു​​​​ക​​​​യും അ​​​​നേ​​​​ക ​​​​ല​​​​ക്ഷ​​​​ങ്ങ​​​​ൾ വ​​​​ധി​​​​ക്ക​​​​പ്പെ​​​​ടു​​​​ക​​​​യും ചെ​​​​യ്തു. തു​​​​ർ​​​​ക്കി​​​​യി​​​​ൽ ന​​​​ട​​​​ന്ന അ​​​​ർ​​​​മേ​​​​നി​​​​യ​​​​ൻ വം​​​​ശ​​​​ഹ​​​​ത്യ​​​​യു​​​​ടെ സി​​​​റി​​​​യ​​​​ൻ പ​​​​തി​​​​പ്പാ​​​​യി​​​​രു​​​​ന്നു ഇ​​​​ത്. പ​​​​ലാ​​​​യ​​​​നം ചെ​​​​യ്ത​​​​വ​​​​രെ സാ​​​​യു​​​​ധ അ​​​​റ​​​​ബി​​​​സം​​​​ഘ​​​​ങ്ങ​​​​ളും ആ​​​​ക്ര​​​​മി​​​​ച്ചു. ഒ​​​​ന്നാം ലോ​​​​ക​​​​യു​​​​ദ്ധ​​​​ത്തി​​​​നു​​​ശേ​​​​ഷം സി​​​​റി​​​​യ​​​​യും ല​​​​ബ​​​​നനും ഫ്ര​​​​ഞ്ച് ആ​​​​ധി​​​​പ​​​​ത്യ​​​​ത്തി​​​​ലാ​​​​യി. 1946ൽ ​​​​ഫ്ര​​​​ഞ്ചു​​​​കാ​​​​ർ രാ​​​​ജ്യം​ വി​​​​ട്ടു. പ​​​​ട്ടാ​​​​ളവി​​​​പ്ല​​​​വ​​​​ങ്ങ​​​​ളും രാ​​​​ഷ്‌​​​​ട്രീ​​​​യ അ​​​​സ്ഥി​​​​ര​​​​ത​​​​യും മു​​​​ത​​​​ലെ​​​​ടു​​​​ത്തു​​​​കൊ​​​​ണ്ട് 1970ൽ ​​​​ഹാ​​​​ഫീ​​​​സ് അ​​​​ൽ-​​​​അ​​​​സാ​​​​ദ് രാ​​​​ജ്യ​​​​ത്ത് ബാ​​​​ത്ത് പാ​​​​ർ​​​​ട്ടി​​​​യു​​​​ടെ ഏ​​​​ക​​​​പാ​​​​ർ​​​​ട്ടി ഭ​​​​ര​​​​ണം ആ​​​​രം​​​​ഭി​​​​ച്ചു. അ​​​​ദ്ദേ​​​​ഹം 2000ൽ ​​​​മ​​​​രി​​​​ച്ച​​​​പ്പോ​​​​ൾ മ​​​​ക​​​​ൻ ബ​​​​ഷാ​​​​ർ അ​​​​ൽ-​​​​അ​​​​സാ​​​​ദ് പ്ര​​​​സി​​​​ഡ​​​​ന്‍റാ​​​​യി. അ​​​​ദ്ദേ​​​​ഹ​​​​ത്തി​​​​ന്‍റെ ഏ​​​​കാ​​​​ധി​​​​പ​​​​ത്യ ഭ​​​​ര​​​​ണ​​​​ത്തി​​​​നാ​​​​ണ് ഇ​​​​പ്പോ​​​​ൾ അ​​​​റു​​​​തി​​​​യാ​​​​യി​​​​രി​​​​ക്കു​​​​ന്ന​​​​ത്.

കാ​​​​ൽ​​​​ നൂ​​​​റ്റാ​​​​ണ്ട് നീ​​​​ണ്ട ബ​​​​ഷാ​​​​റി​​​​ന്‍റെ ഭ​​​​ര​​​​ണ​​​​കാ​​​​ല​​​​ത്ത് ആ​​​​ഭ്യ​​​​ന്ത​​​​ര സം​​​​ഘ​​​​ർ​​​​ഷ​​​​ങ്ങ​​​​ളും ഇ​​​​സ്‌​​​ലാ​​​​മി​​​​ക തീ​​​​വ്ര​​​​വാ​​​​ദം മൂ​​​​ല​​​​മു​​​​ള്ള ഭീ​​​​ക​​​​രാ​​​​ക്ര​​​​മ​​​​ണ​​​​ങ്ങ​​​​ളും രാ​​​​ജ്യ​​​​ത്തു പ​​​​തി​​​​വാ​​​​യി. റ​​​​ഷ്യ, തു​​​​ർ​​​​ക്കി, ഇ​​​​റാ​​​​ൻ എ​​​​ന്നി​​​​വ​​​​യു​​​​ടെ താ​​​​ത്പ​​​​ര്യ​​​​ങ്ങ​​​​ൾ പ്ര​​​​ശ്ന​​​​ങ്ങ​​​​ൾ ആ​​​​ളി​​​​ക്ക​​​​ത്തി​​​​ച്ചു. അ​​​​നേ​​​​ക​​​​ ല​​​​ക്ഷം​​​​പേ​​​​ർ കൊ​​​​ല്ല​​​​പ്പെ​​​​ട്ടു. മ​​​​റ്റ​​​​നേ​​​​ക ല​​​​ക്ഷ​​​​ങ്ങ​​​​ൾ നാ​​​​ടു​​​​വി​​​​ട്ടു. ക്രൈ​​​​സ്ത​​​​വ​​​​രെ​​​​യും ഇ​​​​ത​​​​ര​​​​ന്യൂ​​​​ന​​​​പ​​​​ക്ഷ​​​​ങ്ങ​​​​ളെ​​​​യും ഉ​​​​ന്മൂ​​​​ല​​​​നം ചെ​​​​യ്യാ​​​​നു​​​​ള്ള പ​​​​ദ്ധ​​​​തി​​​​യു​​​​മാ​​​​യി ഐ​​​​എ​​​​സ് രം​​​​ഗ​​​​പ്ര​​​​വേ​​​​ശം ചെ​​​​യ്തു.

രാ​​​​ജ്യ​​​​ത്തി​​​​ന്‍റെ പ​​​​ല ഭാ​​​​ഗ​​​​ങ്ങ​​​​ളും വ്യ​​​​ത്യ​​​​സ്ത സാ​​​​യു​​​​ധ​​​​സം​​​​ഘ​​​​ങ്ങ​​​​ളു​​​​ടെ കീ​​​​ഴി​​​​ലാ​​​​യി. 1918ൽ 30 ​​​​ശ​​​​ത​​​​മാ​​​​ന​​​​മാ​​​​യി​​​​രു​​​​ന്ന ക്രൈ​​​​സ്ത​​​​വ​​​​ർ ഇ​​​​പ്പോ​​​​ൾ ക​​​​ഷ്‌​​​​ടി​​​​ച്ച് നാ​​​ലു ശ​​​​ത​​​​മാ​​​​ന​​​​മാ​​​​ണ്. 2011ൽ ​​​​പോ​​​​ലും അ​​​​വ​​​​ർ പ​​​ത്തു ശ​​​​ത​​​​മാ​​​​ന​​​​മാ​​​​യി​​​​രു​​​​ന്നു, ആ​​​​കെ ജ​​​​ന​​​​സം​​​​ഖ്യ​​​​യാ​​​​യ ര​​​ണ്ടു കോ​​​​ടി 10 ല​​​​ക്ഷ​​​​ത്തി​​​​ൽ. ഇ​​​​പ്പോ​​​​ൾ അ​​​​വ​​​​ർ അ​​​​ഞ്ചു​ ല​​​​ക്ഷ​​​​ത്തി​​​​ൽ താ​​​​ഴെ​​​​യാ​​​​ണ്. ദേ​​​​ശ​​​​സ്നേ​​​​ഹി​​​​ക​​​​ളും അ​​​​ഭ്യ​​​​സ്ത​​​​വി​​​​ദ്യ​​​​രു​​​​മാ​​​​യ ക്രൈ​​​​സ്ത​​​​വ​​​​ർ സി​​​​റി​​​​യ​​​​യു​​​​ടെ പു​​​​ന​​​​ർ​​​​നി​​​​ർ​​​​മാ​​​​ണ​​​​ത്തി​​​​ൽ സ​​​​ഹ​​​​ക​​​​രി​​​​ക്ക​​​​ണ​​​​മെ​​​​ന്നാ​​​​ണു സ​​​​ഭാ​​​ നേ​​​​താ​​​​ക്ക​​​​ൾ ആ​​​​ഹ്വാ​​​​നം ചെ​​​​യ്യു​​​​ന്ന​​​​ത്. എ​​​​ന്നാ​​​​ൽ, ക്രൈ​​​​സ്ത​​​​വ​​​​ർ​​​​ക്ക് ഏ​​​​റ്റ​​​​വും അ​​​​പ​​​​ക​​​​ട​​​​ക​​​​ര​​​​മാ​​​​യ 12-ാമ​​​​ത്തെ രാ​​​​ജ്യ​​​​മാ​​​​ണു സി​​​​റി​​​​യ എ​​​​ന്നാ​​​​ണ് ഓ​​​​പ്പ​​​​ൺ ഡോ​​​​ർ​​​​സ് എ​​​​ന്ന സ​​​​ന്ന​​​​ദ്ധ​​​​സം​​​​ഘ​​​​ട​​​​ന​​​​യു​​​​ടെ ക​​​​ണ​​​​ക്ക്. ഭ​​​​ര​​​​ണം കൈ​​​​യാ​​​​ളു​​​​ന്ന പു​​​​തി​​​​യ ‘സാ​​​​ർഥ​​​​വാ​​​​ഹ​​​​ക​​​​സം​​​​ഘം’ പു​​​​ല​​​​ർ​​​​ത്തു​​​​ന്ന നി​​​​ല​​​​പാ​​​​ടു​​​​ക​​​​ളാ​​​​ണ് സി​​​​റി​​​​യ​​​​യി​​​​ൽ അ​​​​വ​​​​ശേ​​​ഷി​​​​ക്കു​​​​ന്ന ക്രൈ​​​​സ്ത​​​​വ​​​​രു​​​​ടെ ഭാ​​​​വി നി​​​​ർ​​​​ണ​​​​യി​​​​ക്കു​​​​ക.