ലോ​ക​ത്ത് ഏ​റ്റ​വും ഉ​യ​ര​ത്തി​ൽ സ്ഥി​തി​ചെ​യ്യു​ന്ന കൊ​ട്ടാ​ര​മാ​ണ് പൊ​ടാ​ല കൊ​ട്ടാ​രം. ടി​ബ​റ്റി​ലെ ഭ​ര​ണാ​ധി​കാ​രി​യും മ​ത ആ​ചാ​ര്യ​നു​മാ​യി​രു​ന്ന ദ​ലൈ​ലാ​മ​യു​ടെ കൊ​ട്ടാ​ര​മാ​ണ് പൊ​ടാ​ല കൊ​ട്ടാ​രം.

1600ക​ളി​ൽ നി​ർ​മി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട ഈ ​കൊ​ട്ടാ​രം ഇ​ന്നും ലോ​ക​ത്തെ മ​ഹ​ത്ത​ര​മാ​യ നി​ർ​മി​തി​ക​ളി​ലൊ​ന്നാ​യി ക​ണ​ക്കാ​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നു. 1959ലെ ​ടി​ബ​റ്റ് ക​ലാ​പ​ത്തി​നി​ടെ പ​തി​നാ​ലാ​മ​ത്തെ ദ​ലൈ​ലാ​മ ഇ​ന്ത്യ​യി​ലേ​ക്ക് ഓ​ടി​പ്പോ​കു​ന്ന​തു​വ​രെ ദ​ലൈ​ലാ​മ​യു​ടെ ആ​സ്ഥാ​ന​മാ​യി​രു​ന്നു ഈ ​കൊ​ട്ടാ​രം.

ഇ​പ്പോ​ൾ ഇ​ത് ഒ​രു മ്യൂ​സി​യ​വും ലോ​ക പൈ​തൃ​ക സ്ഥ​ല​വു​മാ​ണ്. പൊ​ടാ​ല പ​ർ​വ​ത​ത്തി​ന്‍റെ പേ​രാ​ണ് ഈ ​കൊ​ട്ടാ​ര​ത്തി​ന് ന​ൽ​കി​യി​ട്ടു​ള്ള​ത്. ബോ​ധി​സ​ത്വ​നാ​യ അ​വ​ലോ​കി‌​തേ​ശ്വ​ര​ന്‍റെ വാ​സ​സ്ഥ​ല​മാ​ണ് ഇ​തെ​ന്നാ​ണ് ക​രു​ത​പ്പെ​ടു​ന്ന​ത്.

അ​ഞ്ചാ​മ​ത്തെ ദ​ലൈ​ലാ​മ​യാ​ണ് 1645ൽ ​ഇ​തി​ന്‍റെ പ​ണി​യാ​രം​ഭി​ച്ച​ത്. അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്‍റെ ആ​ത്മീ​യോ​പ​ദേ​ഷ്ടാ​ക്ക​ളി​ൽ ഒ​രാ​ളാ​യ കോ​ൺ​ചോ​ങ് ചോ​ഫെ​ൽ ഭ​ര​ണ​കേ​ന്ദ്രം എ​ന്ന നി​ല​യ്ക്ക് ഈ ​സ്ഥ​ലം കൊ​ട്ടാ​രം നി​ർ​മി​ക്കാ​ൻ ഉ​ത്ത​മ​മാ​ണെ​ന്ന് ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ട്ടു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു.

തു​ട​ർ​ന്ന് ദ​ലൈ​ലാ​മ ഇ​വി​ടെ കൊ​ട്ടാ​രം നി​ർ​മി​ക്കാ​ൻ തു​ട​ങ്ങി. നി​ർ​ഭാ​ഗ്യ​വ​ശാ​ൽ കോ​ൺ​ചോ​ങ് ചോ​ഫെ​ൽ 1646ൽ ​മ​രി​ച്ചു. ലാ​സ​യി​ലെ പ​ഴ​യ ന​ഗ​ര​ത്തി​ലെ ദ്രേ​പ​ങ് മൊ​ണാ​സ്റ്റ​റി​യു​ടെ​യും സെ​റ മൊ​ണാ​സ്റ്റ​റി​യു​ടേ​യും മ​ധ്യ​ത്തി​ലാ​യാ​ണ് ഇ​തി​ന്‍റെ സ്ഥാ​നം.

ഈ ​സ്ഥ​ല​ത്ത് പ​ണ്ടു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന കൊ​ട്ടാ​ര​ത്തി​ന്‍റെ അ​വ​ശി​ഷ്ട​ങ്ങ​ൾ​ക്ക് മു​ക​ളി​ലാ​ണ് ഈ ​കെ​ട്ടി​ടം പ​ണി​ത​ത്. പ​ഴ​യ കെ​ട്ടി​ടം 637ൽ ​സോ​ങ്ട്സാ​ൻ ഗാ​മ്പോ നി​ർ​മി​ച്ച​താ​ണ്.

കി​ഴ​ക്കു പ​ടി​ഞ്ഞാ​റ് ദി​ശ​യി​ൽ 400 മീ​റ്റ​റും തെ​ക്ക് വ​ട​ക്ക് ദി​ശ​യി​ൽ 350 മീ​റ്റ​റു​മാ​ണ് കെ​ട്ടി​ട​ത്തി​ന്‍റെ ആ​കെ വ​ലി​പ്പം. മൂ​ന്നു മീ​റ്റ​ർ ക​ന​മു​ള്ള (അ​ടി​സ്ഥാ​നം 5 മീ​റ്റ​ർ) ചെ​രി​വു​ള്ള ഭി​ത്തി​ക​ളാ​ണ് കെ​ട്ടി​ട​ത്തി​നു​ള്ള​ത്.

അ​ടി​ത്ത​റ​യി​ൽ ഉ​രു​ക്കി​യ ചെ​മ്പ് നി​റ​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ട്. ഭൂ​ക​മ്പ​ങ്ങ​ളി​ൽ​നി​ന്നും സം​ര​ക്ഷ​ണം ന​ൽ​കു​വാ​നാ​ണ് ഇ​ത് ചെ​യ്ത​ത്. പ​തി​മൂ​ന്ന് നി​ല​ക​ളി​ലാ​യി 1,000ല​ധി​കം മു​റി​ക​ളും 10,000 പൂ​ജാ​സ്ഥ​ല‌​ങ്ങ​ളും ഏ​ക​ദേ​ശം 2,00,000 പ്ര​തി​മ​ക​ളു​മു​ള്ള കെ​ട്ടി​ടം 117 മീ​റ്റ​ർ ഉ​യ​ര​മു​ള്ള​താ​ണ്.

മാ​ർ​പോ​റി എ​ന്ന കു​ന്നി​ന് മു​ക​ളി​ൽ നി​ൽ​ക്കു​ന്ന കെ​ട്ടി​ടം താ​ഴ്‌​വ​ര​യി​ൽ നി​ന്ന് 300 മീ​റ്റ​ർ ഉ​യ​ര​ത്തി​ലാ​ണു​ള്ള​ത്. ലാ​സ​യി​ലെ മൂ​ന്ന് പ്ര​ധാ​ന കു‌​ന്നു​ക​ൾ ടി​ബ​റ്റി​ന്‍റെ മൂ​ന്ന് സം​ര​ക്ഷ​ക​രെ പ്ര​തി​നി​ധാ​നം ചെ​യ്യു​ന്നു എ​ന്നാ​ണ് വി​ശ്വാ​സം.

പൊ​ടാ​ല കൊ​ട്ടാ​ര​ത്തി​ന്‍റെ തെ​ക്ക് ഭാ​ഗ​ത്താ​യു​ള്ള ചോ​ക്‌​പോ​രി​യാ​ണ് ആ​ത്മാ​വി​ന്‍റെ കു​ന്ന്. പൊ​ടാ​ല കൊ​ട്ടാ​രം നി​ൽ​ക്കു​ന്ന കു​ന്ന് അ​വ​ലോ​കി​തേ​ശ്വ​ര​നെ പ്ര​തി​നി​ധാ​നം ചെ​യ്യു​ന്നു. സിം​ഹാ​സ​ന​ത്തി​ലി​രി​ക്കു​ന്ന രൂ​പം നി​ല​വി​ലു​ള്ള ദ​ലൈ​ലാ​മ​യാ​യ ടെ​ൻ​സി​ൻ ഗ്യാ​റ്റ്സോ​യെ പ്ര​തി​നി‌​ധീ​ക​രി​ക്കു​ന്നു.


അ​ഞ്ചാ​മ​ത്തെ ദ​ലൈ​ലാ​മ​യാ​യി​രു​ന്ന ലോ​സാ​ങ് ഗ്യാ​റ്റ്സോ 1645ൽ ​പൊ​ടാ​ല കൊ​ട്ടാ​ര​ത്തി​ന്‍റെ നി​ർ​മാ​ണ​മാ​രം​ഭി​ച്ചു. കെ​ട്ടി​ട​ത്തി​ന്‍റെ സ്ട്രെ​ക്ച​ർ മൂ​ന്നു വ​ർ​ഷം കൊ​ണ്ട് നി​ർ​മി​ച്ചു.



ഉ​ൾ​വ​ശ​ങ്ങ​ളും മ​ര​പ്പ​ണി​ക​ളും മ​റ്റും തീ​ർ​ക്കു​വാ​ൻ 45 വ​ർ​ഷ​മെ​ടു​ത്തു. 1649ൽ ​ദ​ലൈ​ലാ​മ​യും ഭ​ര​ണ​കൂ​ട​വും പോ​ട്രാ​ങ് കാ​ർ​പോ (വെ‌​ള്ള​ക്കൊ​ട്ടാ​രം) എ​ന്ന കെ​ട്ടി​ട​ത്തി​ലേ​ക്ക് മാ​റി. ഇ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്‍റെ മ​ര​ണം ക​ഴി​ഞ്ഞ് 12 വ​ർ​ഷം കൂ​ടി (1694 വ​രെ) നി​ർ​മാ​ണം തു​ട​രു​ന്നു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു.

ത​ണു​പ്പു​കാ​ല‌​ത്തെ കൊ​ട്ടാ​ര​മാ​യി പൊ​ട്ടാ​ല കൊ​ട്ടാ​രം ഉ​പ​യോ​ഗി​ക്കാ​ൻ ദ​ലൈ​ലാ​മ​മാ​ർ ആ​രം​ഭി​ച്ചു. ചൈ​ന​യ്ക്കെ​തി​രാ​യി ടി​ബ​റ്റ് വാ​സി​ക​ൾ 1959ൽ ​ന​ട​ത്തി​യ ക​ലാ​പ​ത്തി​ൽ കൊ​ട്ടാ​ര​ത്തി​ന് ചെ​റി​യ നാ​ശ​ന​ഷ്ട​ങ്ങ​ളു​ണ്ടാ​യി.

കൊ​ട്ടാ​ര​ത്തി​ന്‍റെ ജ​ന​ലു​ക​ളി​ലേ​ക്ക് ചൈ​ന ഷെ​ല്ലു​ക​ൾ ഉ​പ​യോ​ഗി​ച്ച് ആ​ക്ര​മ​ണം ന​ട​ത്തി​യ​തി​നാ​ലാ​യി​രു​ന്നു ഇ​ത്. 1966ൽ ​ചൈ​ന​യു​ടെ സാം​സ്കാ​രി​ക വി‌​പ്ല​വ​കാ​ല​ത്ത് ചൈ​നീ​സ് ഭ​ര​ണാ​ധി​കാ​രി​യാ​യി​രു​ന്ന ഷൗ ​എ​ൻ​ലാ​യി​യു​ടെ ഇ​ട​പെ​ട​ൽ കാ​ര​ണം ഈ ​കൊ​ട്ടാ​രം സം​ര​ക്ഷി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു.

പ​ക്ഷേ കൊ​ട്ടാ​ര​ത്തി​ലു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന 1,00,000ല​ധി​കം പു​സ്ത​ക​ങ്ങ​ൾ മോ​ഷ്ടി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ക​യും ചി​ല​വ ന​ശി​പ്പി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ക​യും ചെ​യ്തു. 1994ൽ ​യു​ന​സ്കോ പൊ​ടാ​ല കൊ​ട്ടാ​രം ഒ​രു ലോ​ക പൈ​തൃ​ക സ്മാ​ര​ക​മാ​യി പ്ര​ഖ്യാ​പി​ച്ചു.

കെ​ട്ടി​ടം സം​ര​ക്ഷി​ക്കു​ന്ന​തി​നാ​യി ഈ ​പ്ര​ദേ​ശ​ത്ത് 21 മീ​റ്റ​റി​ൽ കൂ​ടു​ത​ൽ ഉ​യ​ര​മു​ള്ള കെ​ട്ടി​ട​ങ്ങ​ൾ പ​ണി​യു​ന്ന​ത് ത​ട​ഞ്ഞു​കൊ​ണ്ട് ചൈ​ന ഉ​ത്ത​ര​വി​റ​ക്കി. കെ​ട്ടി​ട​ത്തി​ന്‍റെ അ​റ്റ​കു​റ്റ​പ്പ​ണി​ക​ൾ​ക്കാ​യി ഉ​പ​യോ​ഗി​ച്ച വ​സ്തു​ക്ക​ൾ സം​ബ​ന്ധി​ച്ചും യു​ന​സ്കോ ആ​ശ​ങ്ക അ​റി​യി​ച്ചി​രു​ന്നു.

എ​ട്ട് ദ​ലൈ​ലാ​മ​മാ​രു​ടെ ശ​വ​കു​ടീ​ര​ങ്ങ​ൾ ഈ ​കൊ​ട്ടാ​ര​ത്തി​നു​ള്ളി​ൽ ഉ​ണ്ട്. ടി​ബ​റ്റ​ൻ ബു​ദ്ധ​മ​ത​ക്കാ​രു​ടെ പ്ര​ധാ​ന തീ​ർ​ത്ഥാ​ട​ന കേ​ന്ദ്ര​മാ​യി ഇ​ത് നി​ല​കൊ​ള്ളു​ന്നു. ലോ​ക​ത്തി​ലെ​ത​ന്നെ ബു​ദ്ധ​മ​ത​ക്കാ​രു​ടെ പ്ര​ധാ​ന കേ​ന്ദ്ര​മാ​യി ഇ​ന്നും പൊ​ടാ​ല കൊ​ട്ടാ​രം സ്ഥി​തി ചെ​യ്യു​ന്നു.

ആ​യി​ര​ക്ക​ണ​ക്കി​നു സ​ന്ദ​ർ​ശ​ക​രാ​ണ് ദി​വ​സ​വും കൊ​ട്ടാ​രം കാ​ണാ​നെ​ത്തു​ന്ന​ത്. 2002ൽ 22.5 ​ദ​ശ​ല​ക്ഷം ഡോ​ള​ർ ചെ​ല​വ​ഴി​ച്ചാ​ണ് ഈ ​കൊ​ട്ടാ​ര​ത്തി​ന്‍റെ പു​ന​രു​ദ്ധാ​ര​ണം ന​ട​ത്തി​യ​ത്. കെ​ട്ടി​ട​ത്തി​ന്‍റെ സം​ര​ക്ഷ​ണാ​ർ​ഥം ദി​വ​സേ​ന​യു​ള്ള സ​ന്ദ​ർ​ശ​ക​രു​ടെ എ​ണ്ണം 2,300 ആ​യി പ​രി​മി​ത​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നു.

2022 ഫെ​ബ്രു​വ​രി​യി​ൽ ടി​ബ​റ്റ​ൻ പോ​പ്പ് താ​രം സെ​വാ​ങ് നോ​ർ​ബു പൊ​ട്ടാ​ല കൊ​ട്ടാ​ര​ത്തി​ന് മു​ന്നി​ൽ സ്വ​യം തീ​കൊ​ളു​ത്തി മ​രി​ച്ച​ത് വ​ലി​യ വി​വാ​ദ​മാ​യി​രു​ന്നു.