ഇ​ന്ത്യ​യു​ടെ ഇ​ന്ദി​ര
1971ലെ ​ബം​ഗ്ലാ​ദേ​ശ് യു​ദ്ധ​വി​ജ​യ​ത്തി​നു ശേ​ഷം അ​ന്ന​ത്തെ പ്ര​തി​പ​ക്ഷ നേ​താ​വാ​യി​രു​ന്ന അ​ട​ൽ ബി​ഹാ​രി വാ​ജ്പേ​യ് ഇ​ന്ദി​ര​യെ പ്ര​ശം​സി​ച്ച​ത് ഇ​ന്ത്യ​യു​ടെ ‘ദു​ർ​ഗാ ദേ​വി’ എ​ന്ന വി​ശേ​ഷ​ണ​ത്തോ​ടെ​യാ​യി​രു​ന്നു.

1984 ഒ​ക്‌​ടോ​ബ​ർ 31. രാ​വി​ലെ ഒ​ൻ​പ​തു മ​ണി​യോ​ടെ ച​രി​ത്രം ക​റു​പ്പു പു​ത​യ്ക്കാ​ൻ പോ​കു​ന്ന നി​മി​ഷ​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്ക് ഇ​ന്ദി​രാ ഗാ​ന്ധി ഓ​റ​ഞ്ച് നി​റ​ത്തി​ലു​ള്ള സാ​രി​യു​ടു​ത്തി​റ​ങ്ങി. ആ ​സ​മ​യം അം​ഗ​ര​ക്ഷ​ക​രാ​യ സ​ബ് ഇ​ൻ​സ്പെ​ക്ട​ർ ബി​യാ​ന്ത് സിം​ഗി​ന്‍റെ റി​വോ​ൾ​വ​റി​ലും കോ​ണ്‍​സ്റ്റ​ബി​ൾ സ​ത്‌​വ​ന്ത് സിം​ഗി​ന്‍റെ സ്റ്റെ​ൻ ഗ​ണ്ണി​ലും വെ​ടി​യു​ണ്ട​ക​ൾ ഇ​ന്ദി​ര​യു​ടെ മ​ര​ണം കു​റി​ച്ചു കാ​ത്തി​രി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. പി​ന്നീ​ട​ങ്ങോ​ട്ട് ഇ​ന്ത്യ​യു​ടെ​ത​ന്നെ ഗ​തി​മാ​റ്റി​യ നാ​ൽ​പ​തു നി​മി​ഷ​ങ്ങ​ൾ.

അ​വ​രു​ടെ തോ​ക്കു​ക​ളി​ൽ നി​ന്നും പാ​ഞ്ഞ വെ​ടി​യു​ണ്ട​ക​ൾ ഇ​ന്ദി​ര​യു​ടെ നെ​ഞ്ചി​ലും വ​യ​റി​ലും തു​ള​ഞ്ഞു ക​യ​റി. സൈ​റ​ൻ മു​ഴ​ക്കി ഓ​ൾ ഇ​ന്ത്യാ മെ​ഡി​ക്ക​ൽ സ​യ​ൻ​സ​സി​ലേ​ക്ക് പാ​ഞ്ഞ കാ​റി​നു​ള്ളി​ൽ മ​രു​മ​ക​ൾ സോ​ണി​യാ ഗാ​ന്ധി​യു​ടെ മ​ടി​യി​ൽ കി​ട​ന്ന് ഇ​ന്ദി​ര അ​വ​സാ​ന​ശ്വാ​സം വ​ലി​ച്ചു.

മ​ര​ണം നി​ഴ​ൽ​പോ​ലെ പി​ന്നാ​ലെ​യു​ണ്ടെ​ന്ന​റി​യാ​മാ​യി​രു​ന്നി​ട്ടും ത​നി​ക്കു മ​രി​ക്കാ​ൻ ഭ​യ​മി​ല്ലെ​ന്നു പ​റ​ഞ്ഞ​തി​ന്‍റെ ര​ണ്ടു​നാ​ൾ ക​ഴി​ഞ്ഞാ​ണു പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി ഇ​ന്ദി​രാ ഗാ​ന്ധി വ​ധി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​ത് . ഇ​ന്ത്യ​യു​ടെ ആ​ദ്യ വ​നി​താ പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി​യും ഉ​രു​ക്കു വ​നി​ത​യു​മാ​യി​രു​ന്ന ഇ​ന്ദി​രാ ഗാ​ന്ധി​യു​ടെ ര​ക്ത​സാ​ക്ഷി​ത്വ​ത്തി​ന് ഇ​ന്ന് 38 വ​ർ​ഷം.

രാ​ഷ്‌​ട്രീ​യ നേ​താ​വ്, ഭ​ര​ണാ​ധി​കാ​രി തു​ട​ങ്ങി​യ വി​ശേ​ഷ​ണ​ങ്ങ​ളു​ടെ സീ​മ​യ്ക്കു പു​റ​ത്തു​നി​ന്ന ര​ണ്ടു ദ​ശാ​ബ്ദ​ക്കാ​ല​മാ​ണ് ഇ​ന്ദി​ര​യു​ടേ​ത്. കാ​റ്റും കോ​ളും നി​റ​ഞ്ഞ കാ​ലാ​വ​സ്ഥ​യി​ലും രാ​ജ്യ​ത്തെ ന​യി​ച്ച ധീ​ര​വ​നി​ത.

വി​മ​ർ​ശ​ക​രും ആ​രാ​ധി​ച്ചു

യു​ദ്ധ​കാ​ല​ത്തും ഇ​ന്ത്യ​യെ ക​രു​ത്തോ​ടെ ന​യി​ച്ച ധീ​ര​യാ​യ പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി​യാ​ണ് ഇ​ന്ദി​രാ ഗാ​ന്ധി​യെ​ന്നു പ്ര​തി​രോ​ധ​മ​ന്ത്രി രാ​ജ്നാ​ഥ് സിം​ഗ് അ​ടു​ത്തി​ടെ പ​റ​ഞ്ഞു. ബെ​യ്ജിം​ഗ് ആ​സ്ഥാ​ന​മാ​യു​ള്ള യൂ​റേ​ഷ്യ​ൻ രാ​ഷ്‌​ട്രീ​യ, സാ​ന്പ​ത്തി​ക, സു​ര​ക്ഷാ സ​ഖ്യ​മാ​യ ഷാം​ഗ്ഹാ​യ് കോ ​ഓ​പ്പ​റേ​ഷ​ൻ ഓ​ർ​ഗ​നൈ​സേ​ഷ​ൻ യോ​ഗ​ത്തി​ൽ പ്ര​സം​ഗി​ക്ക​വേ​യാ​യി​രു​ന്നു ബി​ജെ​പി നേ​താ​വാ​യ രാ​ജ്നാ​ഥി​ന്‍റെ പ്ര​ശം​സ.

പാ​ക്കി​സ്ഥാ​നു​മാ​യു​ള്ള 1971ലെ ​ബം​ഗ്ലാ​ദേ​ശ് യു​ദ്ധ​വി​ജ​യ​ത്തി​നു ശേ​ഷം അ​ന്ന​ത്തെ പ്ര​തി​പ​ക്ഷ നേ​താ​വാ​യി​രു​ന്ന അ​ട​ൽ ബി​ഹാ​രി വാ​ജ്പേ​യ് ഇ​ന്ദി​ര​യെ പ്ര​ശം​സി​ച്ച​ത് ഇ​ന്ത്യ​യു​ടെ ’ദു​ർ​ഗാ ദേ​വി’ എ​ന്ന വി​ശേ​ഷ​ണ​ത്തോ​ടെ​യാ​യി​രു​ന്നു. പ​ഞ്ചാ​ബി​ലെ അ​മൃ​ത്‌​സ​റി​ൽ സു​വ​ർ​ണ ക്ഷേ​ത്ര​ത്തി​ൽ ഒ​ളി​ച്ചി​രു​ന്ന സി​ക്ക് ഭീ​ക​ര​രെ തു​ര​ത്താ​നാ​യു​ള്ള ന​ട​പ​ടി​ക്ക് ഉ​ത്ത​ര​വി​ട്ട​തി​ന്‍റെ പേ​രി​ലാ​ണു സി​ക്കു​കാ​രാ​യ അം​ഗ​ര​ക്ഷ​ക​രാ​ൽ ഇ​ന്ദി​ര വെ​ടി​യേ​റ്റു മ​രി​ച്ച​ത്.

ഇ​ന്ദി​രാ​ജി​യു​ടെ മ​ര​ണ​വും തു​ട​ർ​ന്നു​ണ്ടാ​യ ക​ലാ​പ​വും ഇ​ന്ത്യ​ൻ ച​രി​ത്ര​ത്തെ ര​ണ്ടാ​യി കീ​റി​മു​റി​ച്ചു. ഇ​ന്ദി​ര​യെ വ​ധി​ച്ച​തി​ൽ വേ​ദ​നി​ക്കു​ക​യും രോ​ഷാ​കു​ല​രാ​വു​ക​യും ചെ​യ്യാ​ത്ത ജ​ന​ങ്ങ​ൾ രാ​ജ്യ​ത്തി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു. ആ ​ക്രൂ​ര​ത ചെ​യ്ത​വ​രോ​ടു ജ​ന​ങ്ങ​ൾ എ​ളു​പ്പം പൊ​റു​ക്കി​ല്ല. എ​ന്നാ​ൽ വൈ​കാ​രി​ക​ത​യു​ടെ പേ​രി​ൽ ക​ലു​ഷി​ത​മാ​യ ​ആ ദി​വ​സ​ങ്ങ​ളി​ൽ സി​ക്കു​കാ​രെ കൂ​ട്ട​ക്കൊ​ല ചെ​യ്ത​വ​രോ​ടും കാ​ലം ക്ഷ​മി​ക്കി​ല്ല.

പ്രി​യ​ദ​ർ​ശ​നി എ​ന്ന ദീ​ർ​ഘ​ദ​ർ​ശി

‘ഇ​ന്ത്യ​യു​ടെ ഭൂ​ത​കാ​ല​വും ഭാ​വി​യും ഇ​ഴ​ചേ​ർ​ന്ന ച​രി​ത്ര​ത്തി​ന്‍റെ ഭാ​ഗ​മാ​യി​രു​ന്നു ഇ​ന്ദി​ര​യു​ടെ ജീ​വി​തം.’- ഇ​ന്ദി​രാ ഗാ​ന്ധി​യു​ടെ ജീ​വ​ച​രി​ത്രം എ​ഴു​തി​യ പ​ത്മ​ഭൂ​ഷ​ണ്‍ പു​പു​ൽ ജ​യ​ക​ർ പ​റ​യു​ന്നു. ജ​വ​ഹ​ർ​ലാ​ൽ നെ​ഹ്റു, ഇ​ന്ദി​രാ ഗാ​ന്ധി, രാ​ജീ​വ് ഗാ​ന്ധി എ​ന്നീ പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി​മാ​രു​ടെ​യും സു​ഹൃ​ത്തു കൂ​ടി​യാ​യി​രു​ന്നു പു​പു​ൽ.

ഇ​ന്ദി​രാ ഗാ​ന്ധി​യു​ടെ ഉ​ള്ളി​ൽ ഒ​ളി​ഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്ന നി​ര​വ​ധി വ്യ​ക്തി​ത്വ​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്കു​ള്ള പ്ര​വേ​ശ​നം ദു​ഷ്ക​ര​മാ​ണെ​ന്നാ​ണ് വി​ശ്വ​സ്ത സു​ഹൃ​ത്താ​യി​രു​ന്ന പു​പു​ൽ എ​ഴു​തി​യ​ത്. ഇ​ന്ദി​ര​യു​ടെ ചി​ന്ത​ക​ളും വി​കാ​ര​ങ്ങ​ളും രോ​ഷ​വും വി​ദ്വേ​ഷ​വും മു​ൻ​വി​ധി​ക​ളും ഉ​ൾ​ക്കാ​ഴ്ച​ക​ളും ദീ​ർ​ഘ​വീ​ക്ഷ​ണ​വും സ്നേ​ഹ​വും എ​ല്ലാം പ്ര​ത്യേ​ക​ത​ക​ൾ നി​റ​ഞ്ഞ​താ​യി​രു​ന്നു.

മ​നു​ഷ്യ​രു​ടെ പ്ര​ശ്ന​ങ്ങ​ളെ രാ​ജ്യ​ങ്ങ​ളും സ​മൂ​ഹ​ങ്ങ​ളും വ്യ​ക്തി​ക​ളും പ​ല ക​ഷ​ണ​ങ്ങ​ളും ശ​ക​ല​ങ്ങ​ളു​മാ​യി കാ​ണു​ന്ന​താ​ണു വ​ലി​യ തി​രി​ച്ച​ടി​യെ​ന്ന് ഇ​ന്ദി​ര അ​ന്നേ ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ട്ടി​യി​രു​ന്നു. മ​നു​ഷ്യ​വം​ശ​ത്തെ ഒ​ന്നാ​യി ക​ണ്ടാ​ൽ​മാ​ത്ര​മേ രാ​ജ്യ​ത്തി​നും ലോ​ക​ത്തി​നാ​കെ​യും നേ​ട്ട​ങ്ങ​ളും പു​രോ​ഗ​തി​യും നേ​ടാ​നാ​കൂ എ​ന്നും ഇ​ന്ദി​ര​യ്ക്കു സം​ശ​യ​മി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു.

മ​റ്റൊ​രു ഇ​ന്ദി​ര​യി​ല്ല

ഇ​ന്ത്യ ക​ണ്ട എ​ക്കാ​ല​ത്തെ​യും ജ​ന​പ്രി​യ നേ​താ​ക്ക​ളി​ൽ പ്ര​ധാ​നി​യാ​ണ് ഇ​ന്ദി​രാ​ജി. അ​ടി​യ​ന്ത​രാ​വ​സ്ഥ മു​ത​ലു​ള്ള വി​വാ​ദ​ങ്ങ​ളും ഈ ​ത​ന്‍റേ​ടി​ക്കു പു​ത്ത​രി​യ​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു. ജ​നാ​ധി​പ​ത്യ​ച​രി​ത്ര​ത്തി​ലെ ക​റു​ത്ത ദി​ന​ങ്ങ​ളും തി​ള​ക്ക​മു​ള്ള ന​ട​പ​ടി​ക​ളും ഒ​രു​പോ​ലെ സ്വ​ന്തം. വ്യ​ക്തി​ജീ​വി​ത​ത്തി​ലും രാ​ഷ്‌​ട്രീ​യ​ത്തി​ലും മാ​ത്ര​മ​ല്ല ഭ​ര​ണ​ത്തി​ലും വി​ദേ​ശ ന​യ​ത​ന്ത്ര​ത്തി​ലും വ​രെ അ​വ​ർ എ​ന്നും വ്യ​ത്യ​സ്ത​യാ​യി​രു​ന്നു.

ബോ​ധ്യ​ങ്ങ​ളി​ലും നി​ല​പാ​ടു​ക​ളി​ലും വി​ട്ടു​വീ​ഴ്ച ചെ​യ്യാ​തെ എ​ല്ലാ വി​ഭാ​ഗം ജ​ന​ങ്ങ​ളു​മാ​യും നേ​താ​ക്ക​ളു​മാ​യും മ​ത​മേ​ധാ​വി​ക​ളു​മാ​യും ഉ​ദ്യോ​ഗ​സ്ഥ​രു​മാ​യും അ​ടു​പ്പം പു​ല​ർ​ത്തി. അ​ക്കാ​ല​ത്ത് ഇ​ന്ദി​ര​യാ​യി​രു​ന്നു കോ​ണ്‍​ഗ്ര​സ്. കോ​ണ്‍​ഗ്ര​സാ​യി​രു​ന്നു ഇ​ന്ത്യ. ഇ​ന്ത്യ​യോ​ളം വ​ള​ർ​ന്ന​പ്പോ​ഴും അ​വ​ർ പാ​വ​ങ്ങ​ളെ മ​റ​ക്കാ​തി​രു​ന്ന ഭ​ര​ണ​ക​ർ​ത്താ​വു​മാ​യി​രു​ന്നു.

വെ​ല്ലു​വി​ളി​ക​ൾ ഏ​റ്റെ​ടു​ക്കു​ന്ന​തി​ൽ കാ​ണി​ച്ച ആ​ത്മ​ധൈ​ര്യം ഇ​ന്ന​ത്തെ പ​ല നേ​താ​ക്ക​ളു​ടെ​യും സ​ങ്ക​ൽ​പ്പ​ത്തി​ന് അ​തീ​ത​മാ​യി​രു​ന്നു. ഒ​രു സ്ത്രീ ​എ​ന്ന​തു ബ​ല​ഹീ​ന​ത​യ​ല്ലെ​ന്ന് അ​ക്കാ​ല​ത്തു തെ​ളി​യി​ക്കാ​ൻ ഇ​ന്ദി​ര​യ്ക്കു ക​ഴി​ഞ്ഞു. ലോ​ക​രാ​ഷ്‌​ട്ര​ങ്ങ​ളു​ടെ മു​ന്നി​ലും ഉ​രു​ക്കു​വ​നി​ത​യെ​ന്ന പ്ര​തി​ച്ഛാ​യ അ​ന്നും ഇ​ന്നും ഇ​ന്ദി​ര​യ്ക്കു​ണ്ട്.

ഉ​റ​ച്ച കോ​ണ്‍​ഗ്ര​സു​കാ​രി​യാ​യി​രു​ന്ന​പ്പോ​ഴും സോ​ഷ്യ​ലി​സ്റ്റ്, ക​മ്യൂ​ണി​സ്റ്റ് ആ​ശ​യ​ങ്ങ​ളോ​ടു​ള്ള ആ​ഭി​മു​ഖ്യം അ​വ​ർ മ​റ​ച്ചു​വ​ച്ചി​രു​ന്നി​ല്ല. അ​പ്പോ​ഴും ഏ​തെ​ങ്കി​ലും ഒ​രു ആ​ശ​യ​സം​ഹി​ത​യു​ടെ​യോ, വി​ദേ​ശ​രാ​ജ്യ​ത്തി​ന്‍റെ​യോ അ​ടി​മ​യാ​യി​രു​ന്നു​മി​ല്ല. സോ​വ്യ​റ്റ് യൂ​ണി​യ​നു​മാ​യി കൂ​ടു​ത​ൽ അ​ടു​ത്ത​പ്പോ​ഴും അ​മേ​രി​ക്ക​യു​മാ​യി ന​ല്ല ബ​ന്ധം കാ​ക്കാ​നും ജ​വ​ഹ​ർ​ലാ​ൽ നെ​ഹ്റു​വി​ന്‍റെ ചേ​രി​ചേ​രാ​ന​യം ശ​ക്തി​പ്പെ​ടു​ത്താ​നും മ​റ​ന്നി​ല്ല.

മാ​യ​മി​ല്ലാ​ത്ത മ​തേ​ത​ര​ത്വം

തി​ക​ഞ്ഞ മ​തേ​ത​ര​വാ​ദി​യാ​യി​രു​ന്നു ഇ​ന്ദി​രാ ഗാ​ന്ധി. ഇ​ന്ത്യ​ക്ക് ഒ​രു മ​ത​രാ​ഷ്‌​ട്ര​മാ​യി വി​ജ​യി​ക്കാ​നാ​കി​ല്ലെ​ന്ന ഉ​റ​ച്ച ബോ​ധ്യ​വു​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ഇ​ന്ദി​രാ ഗാ​ന്ധി പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി ആ​യി​രി​ക്കെ​യാ​ണ് 42-ാം ഭ​ര​ണ​ഘ​ട​നാ ഭേ​ദ​ഗ​തി​യി​ലൂ​ടെ മ​തേ​ത​ര​ത്വം ഇ​ന്ത്യ​ൻ ഭ​ര​ണ​ഘ​ട​ന​യി​ൽ ഉ​ൾ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യ​ത്.

മ​തേ​ത​ര​ത്വം എ​ന്ന​തു ബോ​ധ​പൂ​ർ​വം ചി​ന്തി​ച്ചി​രു​ന്ന കാ​ര്യ​മ​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു​വെ​ന്ന് ഇ​ന്ദി​ര വ്യ​ക്ത​മാ​ക്കി​യി​ട്ടു​ണ്ട്. ജ​ന​ങ്ങ​ളെ​യെ​ല്ലാം മ​നു​ഷ്യ​രാ​യി കാ​ണു​ക​യാ​ണു പ്ര​ധാ​നം. മു​ത്ത​ച്ഛ​നും അ​ച്ഛ​നും വ​രെ​യു​ള്ള​വ​രി​ൽ​നി​ന്നും കു​ടും​ബ​ത്തി​ൽ​നി​ന്നും ഹൃ​ദ​യ​ത്തി​ൽ ഉ​ണ്ടാ​യ​താ​ണു മ​തേ​ത​ര ചി​ന്ത. കാ​ഷ്മീ​രി ഹി​ന്ദു ബ്രാ​ഹ്മ​ണ​ൻ ആ​യി ജ​നി​ച്ചെ​ങ്കി​ലും എ​ക്കാ​ല​വും ജാ​തി, മ​ത ചി​ന്ത​ക​ൾ​ക്ക് അ​തീ​ത​നാ​യി​രു​ന്നു നെ​ഹ്റു.

അ​ച്ഛ​ന്‍റെ വി​ശാ​ല​ദ​ർ​ശ​ന​ങ്ങ​ൾ മ​ക​ളെ സ്വാ​ധീ​നി​ച്ച​തു സ്വാ​ഭാ​വി​കം. ഗാ​ന്ധി​ജി​യെ​ക്കു​റി​ച്ചും ഗാ​ന്ധി​ജി​യു​ടെ ആ​ശ​യ​ങ്ങ​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചും ഫ്ര​ഞ്ച് സാ​ഹി​ത്യ​കാ​ര​നാ​യ റെ​മെ​യ്ൻ റോ​ള​ണ്ട് നെ​ഹ്റു​വു​മാ​യി ച​ർ​ച്ച ചെ​യ്തി​രു​ന്ന​തു വ​ള​രെ ചെ​റു​പ്പ​ത്തി​ൽ കേ​ട്ടി​രു​ന്നു​വെ​ന്നും ഇ​ന്ദി​ര വി​ശ​ദീ​ക​രി​ക്കു​ന്നു.

ല​ക്ഷ്യ​വും മാ​ർ​ഗ​വും

‘സോ​ഷ്യ​ലി​സ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു കോ​ണ്‍​ഗ്ര​സ് പ​റ​യാ​റു​ണ്ട്. എ​ന്നെ സം​ബ​ന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ളം അ​തൊ​രു ഒ​രു ല​ക്ഷ്യ​മ​ല്ല, ല​ക്ഷ്യ​ത്തി​ലേ​ക്കു​ള്ള മാ​ർ​ഗ​മാ​ണ്. രാ​ജ്യ​ത്തെ ദാ​രി​ദ്ര്യ​വും സാ​ന്പ​ത്തി​ക പി​ന്നോ​ക്കാ​വ​സ്ഥ​യും ഇ​ല്ലാ​താ​ക്കാ​നു​ള്ള മാ​ർ​ഗ​മാ​ണ​ത്. ഏ​റ്റ​വും ഉ​റ​പ്പു​ള്ള മാ​ർ​ഗ​വു​മാ​കാ​മ​ത്.’ അ​ച്ഛ​ൻ ജ​വ​ഹ​ർ​ലാ​ൽ നെ​ഹ്റു 1927ൽ ​സോ​വ്യ​റ്റ് യൂ​ണി​യ​ൻ സ​ന്ദ​ർ​ശി​ച്ചു മ​ട​ങ്ങി​യെ​ത്തി​യ​പ്പോ​ൾ അ​വ​ർ ചെ​യ്യു​ന്ന കാ​ര്യ​ങ്ങ​ളി​ൽ വ​ലി​യ മ​തി​പ്പു​ണ്ടാ​യി.

യൂ​റോ​പ്പി​ലെ പ​ല രാ​ജ്യ​ങ്ങ​ളും വി​ക​സ​ന​ത്തി​ൽ മു​ന്പി​ലാ​യി​രു​ന്നെ​ങ്കി​ലും ഭ​വ​ന​നി​ർ​മാ​ണം ഉ​ൾ​പ്പെ​ടെ കാ​ര്യ​ങ്ങ​ളി​ൽ ഒ​രു തു​ട​ക്ക​മെ​ന്ന നി​ല​യി​ൽ സോ​വ്യ​റ്റ് യൂ​ണി​യ​നെ മാ​തൃ​ക​യാ​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു​വെ​ന്ന് ഇ​ന്ദി​ര വി​ശ​ദീ​ക​രി​ക്കു​ന്നു. പാ​വ​ങ്ങ​ളു​ടെ പ​ക്ഷ​ത്താ​യി​രു​ന്നു എ​ന്നും ഇ​ന്ദി​ര. ഗ​രീ​ബി ഘ​ഠാ​വോ മു​ദ്രാ​വാ​ക്യ​ത്തി​ലൂ​ടെ ദാ​രി​ദ്ര്യ​നി​ർ​മാ​ർ​ജ​ന​ത്തി​ന് ഇ​ന്ദി​ര ന​ൽ​കി​യ ഉൗ​ന്ന​ൽ ച​രി​ത്ര​പ​ര​മാ​ണ്.

ബാം​ഗ​ളൂ​രി​ൽ 1969 ജൂ​ലൈ 12ന് ​ന​ട​ന്ന കോ​ണ്‍​ഗ്ര​സ് സ​മ്മേ​ള​ന​ത്തി​ലാ​ണു 14 പ്ര​മു​ഖ സ്വ​കാ​ര്യ ബാ​ങ്കു​ക​ളു​ടെ ദേ​ശ​സാ​ത്ക​ര​ണം ഇ​ന്ദി​ര പ്ര​ഖ്യാ​പി​ച്ച​ത്. സ്വ​കാ​ര്യ സം​രം​ഭ​ങ്ങ​ളെ പ്രോ​ത്സാ​ഹി​പ്പി​ക്ക​ണ​മെ​ന്നു വാ​ദി​ച്ചി​രു​ന്ന ഇ​ന്ദി​ര​യു​ടെ ധ​ന​മ​ന്ത്രി മൊ​റാ​ർ​ജി ദേ​ശാ​യി​യെ രാ​ജി​വ​യ്ക്കാ​ൻ ഈ ​ന​ട​പ​ടി നി​ർ​ബ​ന്ധി​ത​മാ​ക്കി​യ​തും ച​രി​ത്രം. ബാ​ങ്ക് ദേ​ശ​സാ​ത്ക​ര​ണം പോ​ലും പാ​വ​ങ്ങ​ളു​ടെ പ​ക്ഷ​ത്താ​ണെ​ന്നു തെ​ളി​യി​ക്കു​ന്ന​തി​നു​ള്ള ഒ​രു മാ​ർ​ഗ​മാ​യി​രു​ന്നു.

സോ​ഷ്യ​ലി​സ​വും ക​മ്യൂ​ണി​സ​വും മു​ത​ലാ​ളി​ത്ത​വും അ​ട​ക്ക​മു​ള്ള ഏ​തെ​ങ്കി​ലും സൈ​ദ്ധാ​ന്തി​ക ത​ട​വ​റ​യി​ൽ ആ​യി​രു​ന്നി​ല്ല ഇ​ന്ദി​ര. ഇം​ഗ്ല​ണ്ടി​ലെ കോ​ള​ജി​ൽ പ​ഠി​ക്കു​ന്ന കാ​ല​ത്ത് രാ​ഷ്‌​ട്രീ​യ​ത്തി​ൽ ത​ത്പ​ര​രും എ​ന്തെ​ങ്കി​ലും കാ​ര്യ​ങ്ങ​ൾ ചെ​യ്തി​രു​ന്ന​വ​രു​മാ​യ ഇ​ന്ത്യ​ക്കാ​ർ ക​മ്യൂ​ണി​സ്റ്റു​കാ​രാ​യി​രു​ന്നു​വെ​ന്ന് പു​പു​ൽ ജ​യ​ക​റു​മാ​യി ന​ട​ത്തി​യ അ​ഭി​മു​ഖ​ത്തി​ൽ ഇ​ന്ദി​ര പ​റ​യു​ന്നു. അ​വ​രോ​ട് അ​ടു​പ്പം തോ​ന്നി​യി​രു​ന്നു.

ക​മ്യൂ​ണി​സ​ത്തി​ൽ വി​ശ്വ​സി​ച്ചി​രു​ന്ന​തു കൊ​ണ്ട​ല്ലി​ത്. പ​ക്ഷേ, ഇ​ന്ത്യ​ൻ സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​ത്തി​ന്‍റെ സ​ന്ദേ​ശം പ​ട​ർ​ത്തി​യി​രു​ന്ന ഏ​ക വി​ഭാ​ഗം അ​വ​രാ​യി​രു​ന്ന​തു കൊ​ണ്ടാ​ണ​ത്. അ​ങ്ങി​നെ​യാ​ണു വി.​കെ കൃ​ഷ്ണ​മേ​നോ​ൻ ഇ​വ​രെ​യെ​ല്ലാം സം​ഘ​ടി​പ്പി​ച്ച​തെ​ന്നും ഇ​ന്ദി​ര വി​ശ​ദീ​ക​രി​ച്ചു.

നെ​ഹ്റു​വി​ന്‍റെ പ്രി​യ പു​ത്രി

പ്ര​ഥ​മ പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി​യും സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​സ​മ​ര സേ​നാ​നി​യു​മാ​യി​രു​ന്ന ജ​വ​ഹ​ർ​ലാ​ൽ നെ​ഹ്റു​വി​ന്‍റെ​യും സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​സ​മ​ര സേ​നാ​നി​യാ​യ ക​മ​ല​യു​ടെ​യും മ​ക​ളാ​യി ജ​നി​ച്ച ഇ​ന്ദി​ര​യ്ക്ക് രാ​ഷ്‌​ട്രീ​യം ജീ​വി​ത​ത്തി​ന്‍റെ ഭാ​ഗ​മാ​യി​രു​ന്നു. 1917 ന​വം​ബ​ർ 19ന് ​ആ​യി​രു​ന്നു ജ​ന​നം. അ​ല​ഹാ​ബാ​ദി​ലെ ആ​ന​ന്ദ് ഭ​വ​നി​ൽ അ​മ്മ ക​മ​ല​യോ​ടൊ​പ്പ​മാ​യി​രു​ന്നു ബാ​ല്യം. രാ​ഷ്‌​ട്രീ​യ​ത്തി​ൽ സ​ജീ​വ​മാ​യി​രു​ന്ന​തി​നാ​ൽ പി​താ​വ് പ​ല​പ്പോ​ഴും യാ​ത്ര​യി​ലാ​യി​രു​ന്നു. ഒ​രു സ​ഹോ​ദ​ര​ൻ ജ​നി​ച്ചെ​ങ്കി​ലും വ​ള​രെ ചെ​റു​പ്പ​ത്തി​ലെ മ​രി​ച്ച​തി​നാ​ൽ നെ​ഹ്റു​വി​നും ക​മ​ല​യ്ക്കും ഏ​ക മ​ക​ളാ​യി​രു​ന്നു ഇ​ന്ദി​ര.

പ​തി​നേ​ഴു വ​യ​സു​വ​രെ അ​ല​ഹാ​ബാ​ദി​ലെ വീ​ട്ടി​ലും ഡ​ൽ​ഹി​യി​ലെ മോ​ഡേ​ണ്‍ സ്കൂ​ൾ, സെ​ന്‍റ് സി​സി​ലി​യാ​സ്, അ​ല​ഹ​ബാ​ദി​ലെ സെ​ന്‍റ് മേ​രീ​സ് കോ​ണ്‍​വെ​ന്‍റ് സ്കൂ​ൾ എ​ന്നി​വി​ട​ങ്ങ​ളി​ലു​മാ​യി​രു​ന്നു വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സം. തു​ട​ർ​ന്ന് ഇ​ന്‍റ​ർ​നാ​ഷ​ണ​ൽ സ്കൂ​ൾ ഓ​ഫ് ജ​നീ​വ, ബ്യൂ​ക്സി​ലെ ഇ​ക്കോ​ൾ നൗ​വെ​ൽ, പൂ​ന​യി​ലെ​യും ബോം​ബെ​യി​ലെ​യും പീ​പ്പി​ൾ​സ് ഓ​ണ്‍ സ്കൂ​ൾ എ​ന്നി​വി​ട​ങ്ങ​ളി​ലും പ​ഠി​ച്ചു.

പി​ന്നീ​ട് അ​മ്മ ക​മ​ല​യോ​ടൊ​പ്പം രാ​മ​കൃ​ഷ്ണ​മി​ഷ​ന്‍റെ ആ​സ്ഥാ​ന​മാ​യ ബേ​ലൂ​ർ മ​ഠ​ത്തി​ലേ​ക്ക് മാ​റി. ശാ​ന്തി​നി​കേ​ത​നി​ലും അ​വ​ർ പ​ഠി​ച്ചു. അ​വി​ടെ വ​ച്ചാ​ണ് ര​വീ​ന്ദ്ര​നാ​ഥ ടാ​ഗോ​ർ പ്രി​യ​ദ​ർ​ശി​നി എ​ന്നു പേ​രി​ട്ട​ത്. അ​ന്നു​മു​ത​ൽ ഇ​ന്ദി​രാ പ്രി​യ​ദ​ർ​ശി​നി എ​ന്നാ​യി​രു​ന്നു പ​ല​രും ഇ​ന്ദി​ര​യെ വി​ളി​ച്ചി​രു​ന്ന​ത്. രോ​ഗി​യാ​യ അ​മ്മ​യെ ശ്രു​ശ്രൂ​ഷി​ക്കാ​നാ​യി പ​ഠ​നം നി​ർ​ത്തി ഇ​ന്ദി​ര​യ്ക്കു യൂ​റോ​പ്പി​ലേ​ക്കു പോ​കേ​ണ്ടി​വ​ന്നു. അ​മ്മ മ​രി​ച്ച​ശേ​ഷം ഓ​ക്സ്ഫ​ഡി​ലെ സോ​മ​ർ​വി​ൽ കോ​ള​ജി​ൽ 1937ൽ ​ച​രി​ത്ര​ത്തി​ൽ ബി​രു​ദ​പ​ഠ​ന​ത്തി​നു ചേ​ർ​ന്നു.

ഇം​ഗ്ല​ണ്ടി​ലെ പ​ഠ​ന​കാ​ല​ത്താ​ണു അ​ല​ഹാ​ബാ​ദി​ൽ മു​ന്പ് പ​രി​ച​യ​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന ഫി​റോ​സ് ഗാ​ന്ധി​യു​മാ​യി അ​ടു​പ്പ​ത്തി​ലാ​യ​ത്. പാ​ഴ്സി​യാ​യ ഫി​റോ​സ് അ​ക്കാ​ല​ത്ത് ല​ണ്ട​ൻ സ്കൂ​ൾ ഓ​ഫ് ഇ​ക്ക​ണോ​മി​ക്സി​ലെ വി​ദ്യാ​ർ​ഥി​യാ​യി​രു​ന്നു. ഹി​ന്ദു ആ​ചാ​ര​പ്ര​കാ​ര​മാ​ണ് 1942ൽ ​അ​ല​ഹാ​ബാ​ദി​ൽ​വ​ച്ചു ഫി​റോ​സ്- ഇ​ന്ദി​ര വി​വാ​ഹം ന​ട​ന്ന​ത്. 1944ൽ ​രാ​ജീ​വ് ഗാ​ന്ധി​യും ര​ണ്ടു വ​ർ​ഷം ക​ഴി​ഞ്ഞ് സ​ഞ്ജ​യ് ഗാ​ന്ധി​യും ജ​നി​ച്ചു.

അ​നു​ഗാ​മി​യി​ല്ലാ​ത്ത പ​ഥി​ക

ഓ​ക്സ്ഫ​ഡി​ലെ പ​ഠ​നം പൂ​ർ​ത്തി​യാ​ക്കി ഇ​ന്ത്യ​യി​ൽ തി​രി​ച്ചെ​ത്തി​യ ഉ​ട​ൻ ഇ​ന്ദി​ര രാ​ഷ്‌​ട്രീ​യ​ത്തി​ൽ സ​ജീ​വ​മാ​യി. 1950ന്‍റെ അ​വ​സാ​ന കാ​ല​ത്ത് ഇ​ന്ദി​രാ ഗാ​ന്ധി​യെ കോ​ണ്‍​ഗ്ര​സ് അ​ധ്യ​ക്ഷ​യാ​യി തെ​ര​ഞ്ഞെ​ടു​ത്തു. കേ​ര​ള​ത്തി​ലെ ആ​ദ്യ ക​മ്യൂ​ണി​സ്റ്റ് മ​ന്ത്രി​സ​ഭ​യെ പി​രി​ച്ചു​വി​ട്ട ച​രി​ത്ര തീ​രു​മാ​ന​ത്തി​നു പി​ന്നി​ൽ ഇ​ന്ദി​ര​യാ​യി​രു​ന്നു. 1964ൽ ​നെ​ഹ്റു​വി​ന്‍റെ മ​ര​ണ​ത്തെ തു​ട​ർ​ന്ന് ലാ​ൽ ബ​ഹ​ദൂ​ർ ശാ​സ്ത്രി പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി​യാ​യ​പ്പോ​ൾ വാ​ർ​ത്താ വി​ത​ര​ണ മ​ന്ത്രി​യാ​യി. ആ​ദ്യം രാ​ജ്യ​സ​ഭാം​ഗ​മാ​യി​രു​ന്നു.

1966 ജ​നു​വ​രി​യി​ൽ ശാ​സ്ത്രി​യു​ടെ മ​ര​ണ​ത്തെ തു​ട​ർ​ന്നു ഇ​ന്ദി​രാ ഗാ​ന്ധി പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി​യാ​യി തെ​ര​ഞ്ഞെ​ടു​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​തോ​ടെ ഇ​ന്ത്യ​ക്ക് പു​തു​ച​രി​ത്ര​മാ​യി. 1967ൽ ​കോ​ണ്‍​ഗ്ര​സ് തെ​ര​ഞ്ഞെ​ടു​പ്പി​ൽ ജ​യി​ച്ചെ​ങ്കി​ലും ഭൂ​രി​പ​ക്ഷം കു​റ​വാ​യി​രു​ന്നു. കോ​ണ്‍​ഗ്ര​സി​ന്‍റെ സ്ഥാ​നാ​ർ​ഥി നീ​ലം സ​ഞ്ജീ​വ റെ​ഡ്ഡി​ക്കെ​തി​രേ സ്വ​ത​ന്ത്ര​നാ​യി​രു​ന്ന വി.​വി. ഗി​രി​യെ രാ​ഷ്‌​ട്ര​പ​തി തെ​ര​ഞ്ഞെ​ടു​പ്പി​ൽ ഇ​ന്ദി​ര പി​ന്തു​ണ​ച്ച​ത​ട​ക്കം പാ​ർ​ട്ടി​യി​ൽ പ്ര​ശ്ന​ങ്ങ​ൾ വ​ള​ർ​ന്നു. കോ​ണ്‍​ഗ്ര​സ് പ്ര​സി​ഡ​ന്‍റാ​യി​രു​ന്ന എ​സ്. നി​ജ​ലിം​ഗ​പ്പ​യാ​ണു ഇ​ന്ദി​ര​യെ പാ​ർ​ട്ടി​യി​ൽ നി​ന്നു പു​റ​ത്താ​ക്കി​യ​ത്. സ്വ​ന്തം കോ​ണ്‍​ഗ്ര​സ് ഉ​ണ്ടാ​ക്കി ഡി​എം​കെ​യു​ടെ പി​ന്തു​ണ​യോ​ടെ ഇ​ന്ദി​ര അ​ധി​കാ​ര​ത്തി​ൽ തു​ട​ർ​ന്നു.

1971ലെ ​തെ​ര​ഞ്ഞെ​ടു​പ്പി​ൽ സം​യു​ക്ത പ്ര​തി​പ​ക്ഷ​ത്തി​ന്‍റെ ’ഇ​ന്ദി​രാ ഹ​ഠാ​വോ’ മു​ദ്രാ​വാ​ക്യ​ത്തി​നു ബ​ദ​ലാ​യി ഇ​ന്ദി​ര കൊ​ണ്ടു​വ​ന്ന ’ഗ​രീ​ബി ഘ​ഠാ​വോ’ നേ​ട്ട​മാ​യി. എ​ന്നാ​ൽ പാ​ക്കി​സ്ഥാ​നു​മാ​യു​ള്ള 1971ലെ ​യു​ദ്ധ​ത്തി​ലെ വി​ജ​യ​മാ​ണ് ഇ​ന്ദി​ര​യ്ക്ക് കി​രീ​ട​മാ​യ​ത്. ബം​ഗ്ലാ​ദേ​ശി​ന്‍റെ രൂ​പീ​ക​ര​ണ​ത്തി​ൽ ക​ലാ​ശി​ച്ച ഈ ​യു​ദ്ധ​വി​ജ​യ​ത്തി​നു ശേ​ഷം ’ദു​ർ​ഗാ ദേ​വി’ എ​ന്നു പ്ര​തി​പ​ക്ഷ നേ​താ​വ് വാ​ജ്പേ​യ് ഇ​ന്ദി​ര​യെ വി​ശേ​ഷി​പ്പി​ച്ച​ത് ച​രി​ത്ര​ത്തി​ന്‍റെ ഭാ​ഗ​മാ​ണ്.

എ​ന്നാ​ൽ 1971ലെ ​റാ​യ്ബ​റേ​ലി​യി​ൽ നി​ന്നു​ള്ള ഇ​ന്ദി​ര​യു​ടെ തെ​ര​ഞ്ഞെ​ടു​പ്പ് അ​ല​ഹാ​ബാ​ദ് ഹൈ​ക്കോ​ട​തി 1975 ജൂ​ണ്‍ 12ന് ​റ​ദ്ദാ​ക്കി​യ​തോ​ടെ ഇ​ന്ദി​ര​യു​ടെ മ​റ്റൊ​രു മു​ഖം രാ​ജ്യം ക​ണ്ടു. കോ​ട​തി വി​ധി​യെ തു​ട​ർ​ന്നു​ണ്ടാ​യ പ്ര​ക്ഷോ​ഭ​ത്തി​നി​ടെ 1975 ജൂ​ണ്‍ 25ന് ​രാ​ജ്യ​ത്ത് അ​ടി​യ​ന്ത​രാ​വ​സ്ഥ പ്ര​ഖ്യാ​പി​ച്ചാ​യി​രു​ന്നു ഇ​ന്ദി​ര തി​രി​ച്ച​ടി​ച്ച​ത്. തെ​ര​ഞ്ഞെ​ടു​പ്പി​ൽ മ​ൽ​സ​രി​ക്കു​ന്ന​തി​ൽ നി​ന്നും ഏ​തെ​ങ്കി​ലും പ​ദ​വി വ​ഹി​ക്കു​ന്ന​തി​ൽ നി​ന്നും ഇ​ന്ദി​ര​യെ ആ​റു വ​ർ​ഷ​ത്തേ​ക്കു വി​ല​ക്കി​യ​താ​കാം പ്ര​കോ​പ​ന​മാ​യ​ത്.

അ​മി​താ​ധി​കാ​ര​വും മ​ക​ൻ സ​ഞ്ജ​യ് ഗാ​ന്ധി​യു​ടെ ഭ​ര​ണ​ത്തി​ലെ ഇ​ട​പെ​ട​ലും ഇ​ന്ത്യ​ൻ ജ​നാ​ധി​പ​ത്യ ച​രി​ത്ര​ത്തി​ലെ ക​റു​ത്ത അ​ധ്യാ​യ​മാ​യി മാ​റി. എ​ന്നാ​ൽ, ര​ണ്ടു വ​ർ​ഷ​ത്തി​ന​കം 1977ൽ ​തെ​ര​ഞ്ഞെ​ടു​പ്പു പ്ര​ഖ്യാ​പി​ക്കാ​ൻ ഇ​ന്ദി​ര ത​യാ​റാ​യി. പ​ക്ഷേ ക​ണ​ക്കു​കൂ​ട്ട​ലു​ക​ൾ പാ​ളി. ഇ​ന്ദി​ര​യെ അ​ധി​കാ​ര​ത്തി​ൽ​നി​ന്നു ഇ​ന്ത്യ​ൻ ജ​ന​ത ക​ട​പു​ഴ​ക്കി. പി​ന്നീ​ട് കോ​ണ്‍​ഗ്ര​സ് വീ​ണ്ടും പി​ള​ർ​ന്ന​തും 1978ലെ ​ചി​ക്മം​ഗ​ളൂ​ർ ഉ​പ​തെ​ര​ഞ്ഞെ​ടു​പ്പി​ൽ ഇ​ന്ദി​ര ജ​യി​ച്ച​തും മ​റ​ക്കാ​റാ​യി​ട്ടി​ല്ല. 1980ലെ ​തെ​ര​ഞ്ഞെ​ടു​പ്പി​ൽ അ​ധി​കാ​ര​ത്തി​ൽ തി​രി​ച്ചെ​ത്തി​യാ​യി​രു​ന്നു ഇ​ന്ദി​ര ജ​ന​കീ​യ അ​ടി​ത്ത​റ​യും ക​രു​ത്തും തെ​ളി​യി​ച്ച​ത്.

ഓ​ർ​മ​യി​ലും പ്ര​കാ​ശ​മാ​യി ഇ​ന്ദി​ര

അ​മൃ​ത്‌​സ​റി​ലെ സു​വ​ർ​ണ ക്ഷേ​ത്ര​ത്തി​ൽ ത​ന്പ​ടി​ച്ച സി​ക്ക് ഖാ​ലി​സ്ഥാ​ൻ ഭീ​ക​ര​രെ പു​റ​ത്താ​ക്കാ​ൻ 1984 ജൂ​ണി​ൽ ഓ​പ്പ​റേ​ഷ​ൻ ബ്ലൂ ​സ്റ്റാ​ർ ന​ട​പ​ടി​ക്ക് ഉ​ത്ത​ര​വി​ട്ട​ത് ഇ​ന്ദി​ര​യാ​യി​രു​ന്നു. 1984 ഒ​കോ​ബ​ർ 31ന് ​സി​ക്കു​കാ​രാ​യ അം​ഗ​ര​ക്ഷ​ക​രാ​ൽ വെ​ടി​യേ​റ്റു മ​രി​ച്ചു​വെ​ന്ന വാ​ർ​ത്ത കേ​ട്ടു രാ​ജ്യം വി​റ​ങ്ങ​ലി​ച്ചു. സ​ഫ്ദ​ർ​ജം​ഗ് റോ​ഡി​ലെ പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി​യു​ടെ ഒ​ന്നാം ന​ന്പ​ർ ഒൗ​ദ്യോ​ഗി​ക വ​സ​തി​യു​ടെ പു​ൽ​ത്ത​കി​ടി​യി​ൽ ഇ​ന്ദി​ര വെ​ടി​യേ​റ്റു വീ​ണ​തോ​ടെ ഇ​ന്ത്യ ഞ​ടു​ങ്ങി.

ഡ​ൽ​ഹി സ​ഫ്ദ​ർ​ജം​ഗ് റോ​ഡി​ലെ വ​സ​തി​യി​ൽ നി​ന്നു തൊ​ട്ട​ടു​ത്തു​ള്ള അ​ക്ബ​ർ റോ​ഡി​ലെ വ​സ​തി​യി​ലേ​ക്കു സ​ന്ദ​ർ​ശ​ക​രെ കാ​ണാ​ൻ ന​ട​ന്നു​പോ​കു​ന്പോ​ഴാ​യി​രു​ന്നു വീ​ട്ടു​മു​റ്റ​ത്തു വെ​ടി​യു​ണ്ട​ക​ളേ​റ്റു വീ​ണ​ത്. ര​ക്ത​സാ​ക്ഷി​ത്വം വ​രി​ച്ച സ്ഥ​ല​ത്തും സ്മാ​ര​ക​മാ​യി മാ​റ്റി​യ ഇ​ന്ദി​ര​യു​ടെ വ​സ​തി​യി​ലും ദി​വ​സ​വും ആ​യി​ര​ക്ക​ണ​ക്കി​നാ​ളു​ക​ളാ​ണ് ഇ​പ്പോ​ഴും വ​രു​ന്ന​ത്.

ഇ​ന്ദി​രാ​ജി​യോ​ളം ക​രു​ത്തു​റ്റ നേ​താ​വ് ഇ​ന്ത്യ​യി​ൽ ഉ​ണ്ടാ​യി​ട്ടി​ല്ലെ​ന്നാ​ണു ക​ഴി​ഞ്ഞ ദി​വ​സം അ​വി​ടെ​യെ​ത്തി​യ സ​ണ്‍​ഡേ ദീ​പി​ക ലേ​ഖ​ക​നോ​ട് യു​പി​യി​ൽ നി​ന്നെ​ത്തി​യ ക​ർ​ഷ​ക ദ​ന്പ​തി​ക​ളാ​യ ഉ​ദ​യ​ഭാ​ൻ സിം​ഗും സ​ബി​ത​യും പ​റ​ഞ്ഞ​ത്. മ​ര​ണ​ശേ​ഷ​വും രാ​ജ്യ​ത്തെ കോ​ടി​ക്ക​ണ​ക്കി​നാ​ളു​ക​ൾ​ക്ക് ആ​വേ​ശ​വും ക​രു​ത്തു​മാ​ണ് ഇ​ന്ദി​രാ​ജി. ലോ​ക​രാ​ഷ്‌​ട്ര​ങ്ങ​ൾ​ക്കി​ട​യി​ൽ ഇ​ന്ത്യ​യെ ക​രു​ത്തു​റ്റ​തും സു​ര​ക്ഷി​ത​വു​മാ​ക്കി​യ പാ​വ​ങ്ങ​ളു​ടെ ത​ണ​ലാ​യി​രു​ന്ന പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി. ഇ​ന്ദി​ര​യ്ക്കു പ​ക​രം ഇ​ന്ദി​ര മാ​ത്രം.

ജോ​ർ​ജ് ക​ള്ളി​വ​യ​ലി​ൽ


Copyright @ 2022 , Rashtra Deepika Ltd.