ദ​യാ​നി​ധി
“നീ​തി സൂ​ര്യ​ശോ​ഭ​യോ​ടെ നേ​രി​ന്‍റെ പ​ക്ഷം​ചേ​ർ​ന്നു​ള്ള പോ​രാ​ട്ടം ആ​റ​ര പ​തി​റ്റാ​ണ്ടു പി​ന്നി​ടു​ന്നു. എ​ണ്‍​പ​ത്തി​ര​ണ്ട് വ​യ​സ് പി​ന്നി​ടു​ന്പോ​ഴും തി​രു​വ​ന​ന്ത​പു​ര​ത്ത് എ​ട്ടു ദി​വ​സം സ​ത്യ​ഗ്ര​ഹം കി​ട​ന്നാ​ലൊ​ന്നും ത​ള​രു​ന്ന​ത​ല്ല ത​ന്‍റെ മ​ന​സും ശ​രീ​ര​വു​മെ​ന്ന് ദ​യാ​ബാ​യി​യു​ടെ വി​ജ​യ​മ​ന്ദ​ഹാ​സം ലോ​ക​ത്തെ ഓ​ർ​മി​പ്പി​ക്കു​ന്നു.’

സ​ന്യാ​സി​നി​യാ​ക​ണ​മെ​ന്ന തീ​രു​മാ​ന​ത്തി​ലാ​ണ് 1958ൽ ​പ​തി​നേ​ഴാം വ​യ​സി​ൽ മേ​ഴ്സി മാ​ത്യു പാ​ലാ പൂ​വ​ര​ണി​യി​ൽ​നി​ന്ന് ബി​ഹാ​റി​ലെ ഹ​സാ​രി​ബാ​ഗി​ലെ​ത്തി​യ​ത്. ഉ​ച്ച​നീ​ച​ത്വം ഇ​രു​ൾ​പ​ര​ത്തി​യ ഗ്രാ​മ​ങ്ങ​ളി​ൽ അ​ടി​മ​ത്ത​ത്തി​ന്‍റെ നു​കം പേ​റി​യി​രു​ന്ന ഗോ​ത്ര​വാ​സി​ക​ളു​ടെ ദൈ​ന്യ​ത പ​തി​നേ​ഴു​കാ​രി​യെ അ​ൽ​പ​മ​ല്ല വേ​ദ​നി​പ്പി​ച്ച​ത്. മ​ഹോ​ദ​യി​ലും ജ​ബ​ൽ​പൂ​രി​ലും അ​ധ്യാ​പി​ക​യാ​യി​രു​ന്ന കാ​ല​ത്ത് അ​ധഃ​സ്ഥി​ത​രു​ടെ​യും ആ​ദി​വാ​സി​ക​ളു​ടെ​യും വി​മോ​ച​നം സാ​ധ്യ​മാ​ക്കാ​മെ​ന്ന അ​തി​യാ​യ ആ​ഗ്ര​ഹം മ​ന​സി​ൽ നീ​റി​ക്കൊ​ണ്ടി​രു​ന്നു. പി​ന്നാ​ക്ക​ക്കാ​രു​ടെ ഉ​ന്ന​മ​നം എ​ങ്ങ​നെ സാ​ധ്യ​മാ​ക്കാ​മെ​ന്ന​താ​യി​രു​ന്നു ചി​ന്ത​യു​ടെ മൂ​ല​ധ​നം.

അ​ധി​കാ​രി​ക​ളു​ടെ അ​നു​വാ​ദ​ത്തോ​ടെ സ​ന്യാ​സാ​ശ്ര​മ​ത്തി​ൽ​നി​ന്നു പു​റ​ത്തി​റ​ങ്ങി​യ മ​ദ​ർ തെ​രേ​സ​യെ​പ്പോ​ലെ മേ​ഴ്സി​യും പു​തി​യൊ​രു ജീ​വി​താ​വ​സ്ഥ​യി​ലേ​ക്ക് ഇ​റ​ങ്ങി​ത്തി​രി​ച്ചു; സു​വി​ശേ​ഷ​ങ്ങ​ളി​ലെ യേ​ശു​വി​ന്‍റെ ജീ​വി​ത ദ​ർ​ശ​ന​ങ്ങ​ളും ദാ​രി​ദ്ര്യാ​രൂ​പി​യും ഹൃ​ദ​യ​ത്തി​ൽ ഏ​റ്റു​വാ​ങ്ങി​ക്കൊ​ണ്ടു​ത​ന്നെ. ജീ​വി​ത​ത്തി​ലെ​പ്പോ​ഴും ത​ന്‍റെ മു​ൻ സ​ന്യാ​സാ​നു​ഭ​വ​ങ്ങ​ളെ​യും സ​ഹ​സ​ന്യാ​സി​നി​മാ​രെ​യും ആ​ദ​ര​വോ​ടെ​യാ​ണ് കാ​ണു​ന്ന​തും.

പൂ​വ​ര​ണി പു​ല്ലാ​ട്ട് മാ​ത്യു- ഏ​ലി​ക്കു​ട്ടി ദ​ന്പ​തി​ക​ളു​ടെ 14 മ​ക്ക​ളി​ൽ മൂ​ത്ത മ​ക​ളാ​യ മേ​ഴ്സി​യു​ടെ മ​ന​സ് സ​ദാ ആ ​ആ​ഗ്ര​ഹ​സാ​ഫ​ല്യ​ത്തി​നാ​യി വെ​ന്പ​ൽ​കൊ​ണ്ടു. പാ​ർ​ശ്വ​വ​ത്ക​രി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​വ​രു​ടെ ശ​ബ്ദ​മാ​യി മാ​റാ​നും അ​വ​ർ​ക്ക് താ​ങ്ങും ത​ണ​ലു​മാ​കാ​നു​ള്ള വ്യ​ഗ്ര​ത​യി​ൽ കോ​ൽ​ക്ക​ത്ത​ലെ​ത്തി മ​ദ​ർ തെ​രേ​സ​യു​ടെ മി​ഷ​ന​റീ​സ് ഓ​ഫ് ചാ​രി​റ്റി​യു​ടെ അ​ഗ​തി​മ​ന്ദി​ര​ങ്ങ​ളി​ൽ ശു​ശ്രൂ​ഷ​ക​യാ​യി. അ​ക്കാ​ല​ത്താ​യി​രു​ന്നു ബം​ഗ്ലാ​ദേ​ശ് യു​ദ്ധം.

ജീ​വി​ക്കാ​നി​ട​മി​ല്ലാ​തെ, ഉ​ണ്ണാ​നും ഉ​ടു​ക്കാ​നു​മി​ല്ലാ​ത്ത അ​ഭ​യാ​ർ​ത്ഥി​ക​ളു​ടെ അ​ന​ന്ത​മാ​യ നി​ര ഇ​ന്ത്യ​യി​ലേ​ക്കൊ​ഴു​കി​യ ദി​ന​ങ്ങ​ൾ. അ​വ​ർ​ക്കി​ട​യി​ലും ത​നി​ക്കു ചെ​യ്യാ​ൻ പ​ല​തു​മു​ണ്ടെ​ന്ന ഉ​ൾ​വി​ളി​യി​ൽ സാ​ൾ​ട്ട് ലേ​ക്കി​ലെ കാ​രി​ത്താ​സ് ഇ​ന്ത്യ​യു​ടെ ദു​രി​താ​ശ്വാ​സ​ക്യാ​ന്പി​ൽ വോ​ള​ണ്ടി​യ​റാ​യി എ​ത്തു​ന്പോ​ൾ ഭ​യാ​ന​ക​വും പ​ര​മ​ദ​യ​നീ​യ​വു​മാ​യി​രു​ന്നു കാ​ഴ്ച​ക​ൾ. കോ​ള​റ​യും ക്ഷ​യ​വും വ​സൂ​രി​യും ബാ​ധി​ച്ച അ​ഭ​യാ​ർ​ഥി​ക​ൾ തു​ട​രെ മ​രി​ച്ചു​വീ​ഴു​ന്നു. ദി​വ​സം അ​ൻ​പ​തു മൃ​ത​ദേ​ഹ​ങ്ങ​ൾ​വ​രെ വാ​നി​ൽ ക​യ​റ്റി​വി​ട്ട അ​നു​ഭ​വം ഇ​ക്കാ​ല​ത്തും ദ​യാ​ബാ​യി മ​റ​ന്നി​ട്ടി​ല്ല.

കാ​രു​ണ്യ​ശു​ശ്രൂ​ഷ​യി​ലെ തു​ട​ർ​പ്ര​യാ​ണം മും​ബൈ​യി​ലേ​ക്കാ​യി​രു​ന്നു. അ​വി​ടെ നി​ർ​മ​ലാ നി​കേ​ത​നി​ൽ എം​എ​സ്ഡ​ബ്ല്യു പ​ഠ​ന​കാ​ല​ത്തും മ​നു​ഷ്യ​രു​ടെ ദു​രി​ത​ങ്ങ​ളി​ൽ ക​ണ്ണ​ട​ച്ചു​നി​ൽ​ക്കാ​നാ​കു​മാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല. മും​ബൈ പ്രാ​ന്ത​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്കും പി​ന്നീ​ട് ഡ​ൽ​ഹി, ആ​ന്ധ്ര, ഹ​രി​യാ​ന​യി​ലേ​ക്കും നീ​ണ്ടു ദു​രി​താ​ശ്വാ​സ ക്യാ​ന്പു​ക​ളി​ലൂ​ടെ​യു​ള്ള എ​ട്ടു​വ​ർ​ഷ​ത്തെ സ​മ​ർ​പ്പി​ത​സേ​വ​നം. ഇ​ട​യ്ക്കു മു​ട​ക്കം സം​ഭ​വി​ച്ച എം​എ​സ്ഡ​ബ്ല്യു പ​ഠ​ന​ത്തി​ന്‍റെ ര​ണ്ടാം ഘ​ട്ട​ത്തി​ൽ ഫീ​ൽ​ഡ് വ​ർ​ക്കി​നാ​യി മ​ധ്യ​പ്ര​ദേ​ശി​ലെ ചി​ന്ദ്‌​വാ​ഡി സു​ള്ള​ഗ​പ്പ എ​ന്ന കു​ഗ്രാ​മ​ത്തി​ലെ​ത്തി. ച​ന്ദ്ര എ​ന്ന ആ​ദി​വാ​സി വി​ധ​വ​യു​ടെ വീ​ട്ടി​ലാ​യി​രു​ന്നു മേ​ഴ്സി​യു​ടെ താ​മ​സം.

ദ​യാ​ബാ​യി​യി​ലേ​ക്കു​ള്ള പ​രി​ണാ​മം

സ​ർ​ക്കാ​രി​ന്‍റെ ദേ​ശീ​യ വ​ന്ധ്യം​ക​ര​ണ ഉ​ദ്യ​മം ഏ​റ്റെ​ടു​ത്ത ഉ​ദ്യോ​ഗ​സ്ഥ​ർ ഗോ​ത്ര​വാ​സി​ക​ളെ പ്ര​ലോ​ഭി​പ്പി​ച്ചും പ്ര​കോ​പി​പ്പി​ച്ചും മെ​ഡി​ക്ക​ൽ ക്യാ​ന്പു​ക​ളി​ലെ​ത്തി​ക്കു​ന്ന കി​രാ​ത​ത്വ​ത്തെ മേ​ഴ്സി അ​വി​ടെ ചോ​ദ്യം ചെ​യ്തു. ഇ​ര​ക​ളു​ടെ എ​ണ്ണ​ത്തി​ലെ പെ​രു​പ്പ​മാ​യി​രു​ന്നു ഉ​ദ്യോ​ഗ​സ്ഥ​രു​ടെ സ്ഥാ​ന​ക്ക​യ​റ്റ​ത്തി​ന് അ​ടി​സ്ഥാ​ന​മെ​ന്ന​തി​നാ​ൽ ഗോ​ണ്ട് ഗോ​ത്ര​വം​ശ​ജ​രി​ൽ ജ​ന​ന​നി​ര​ക്ക് ന​ന്നേ കു​റ​ഞ്ഞു​കൊ​ണ്ടി​രു​ന്നു.

വം​ശീ​യ ഉ​ൻ​മൂ​ല​ന​ത്തി​നെ​തി​രേ ഗ്രാ​മീ​ണ​രെ അ​ണി​നി​ര​ത്തി മ​നു​ഷ്യാ​വ​കാ​ശ ലം​ഘ​ന​ത്തെ ചെ​റു​ത്തു​കൊ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു ഈ ​പാ​ലാ​ക്കാ​രി​യു​ടെ മു​ന്നേ​റ്റം അ​ഥ​വാ പോ​രാ​ട്ട​ഭൂ​മി​ക​യി​ലെ അ​ര​ങ്ങേ​റ്റം. ജ​ൻ​മി​ത്ത പീ​ഡ​ന​പ​ർ​വം ത​ല​മു​റ​ക​ളാ​യി ആ​വ​ർ​ത്തി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടി​രു​ന്ന അ​ക്കാ​ല​ത്ത് മേ​ഴ്സി ടി​ൻ​സാ​യ് എ​ന്ന ഗ്രാ​മ​ത്തി​ലെ​ത്തി. അ​വി​ടെ​യാ​വ​ട്ടെ ആ​ദി​വാ​സി സ്ത്രീ​ക​ൾ​ക്കു മ​ദ്യം​കൊ​ടു​ത്ത് അ​വ​രെ ശാ​രീ​രി​ക​മാ​യി ചൂ​ഷ​ണം ചെ​യ്യു​ന്ന ജ​ൻ​മി​മാ​ർ. അ​വ​രു​ടെ ആ​ണു​ങ്ങ​ളെ അ​യ്യാ​യി​രം രൂ​പ​യു​ടെ വാ​യ്പാ ചെ​ക്കി​ൽ വി​ര​ല​ട​യാ​ളം പ​തി​പ്പി​ച്ച് മൂ​വാ​യി​രം രൂ​പ ന​ൽ​കി ക​ബ​ളി​പ്പി​ക്കു​ന്ന ഉ​ദ്യോ​ഗ​സ്ഥ​രു​ടെ ചൂ​ഷ​ണ​വും.

ഗോ​ണ്ട്, അ​റി​ർ, ഗു​ഡേ​ര, പ്ര​ഥ​ന, ന​ഗാ​ഡ്ചി, ഭ​രി​യ തു​ട​ങ്ങി​യ ഗോ​ത്ര​വാ​സി​ക​ളെ​ല്ലാം ത​ല​മു​റ​ക​ളാ​യി ജ​ൻ​മി​ക​ളു​ടെ ഇ​ര​ക​ളാ​യി​രു​ന്നു. നാ​ൽ​ക്കാ​ലി​ക​ളെ​പ്പോ​ലെ ക​ഴു​ത്തി​ൽ നു​കം ബ​ന്ധി​ച്ച് പാ​ടം ഉ​ഴു​തു​മ​റി​ക്കാ​ൻ വി​ധി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട മ​നു​ഷ്യ​ർ. പെ​ണ്‍​കു​ട്ടി​ക​ളെ കാ​ണാ​താ​കു​ന്ന​തും വി​ൽ​ക്ക ുന്ന​തും പു​റം​ലോ​കം അ​റി​ഞ്ഞി​രു​ന്നി​ല്ല.

വി​വാ​ഹ​ശേ​ഷം ആ​ണ്‍​കു​ട്ടി​യു​ണ്ടാ​യാ​ൽ ഭാ​ര്യ​യെ ഉ​പേ​ക്ഷി​ക്ക​ണ​മെ​ന്ന മ​റ്റൊ​രു ദു​രാ​ചാ​രം. ക​ള​ങ്കി​ത​രാ​യ ഗോ​ത്ര​ജ​ന​ത​യു​ടെ ഉ​ന്ന​മ​ന​ത്തി​നാ​യി സ​മ​ർ​പ്പി​ത​യാ​കാ​നാ​യി​രു​ന്നു മേ​ഴ്സി​യു​ടെ ദൈ​വ​വി​ളി. അ​വ​രി​ലൊ​രാ​ളാ​യി മാ​റി​യാ​ലേ ത​നി​ക്കു സ്വീ​കാ​ര്യ​ത ല​ഭി​ക്കൂ​വെ​ന്ന തി​രി​ച്ച​റി​വി​ൽ വേ​ഷ​വും ഭാ​ഷ​യും ഭ​ക്ഷ​ണ​വും ആ​ദി​വാ​സി​ക​ളു​ടേ​തി​നു തു​ല്യം ചാ​ർ​ത്തി.

മേ​ഴ്സി മാ​ത്യു എ​ന്ന പേ​രും ബി​രു​ദ​ങ്ങ​ളും ആ​ദി​വാ​സി​ക​ൾ​ക്കാ​യി ത്യ​ജി​ച്ച് ദ​യാ​ബാ​യി​യാ​യി. മേ​ഴ്സി എ​ന്നാ​ൽ ദ​യ. ഗോ​ത്ര​വ​നി​ത​ക​ളു​ടെ വി​ളി​പ്പേ​രാ​ണ് ബാ​യി. ഉ​ന്ന​ത​ജോ​ലി​യും പ​ദ​വി​ക​ളും വേ​ണ്ടെ​ന്നു​റ​പ്പി​ച്ച ആ ​സ​മ​ർ​പ്പി​ത ദാ​രി​ദ്ര്യ​വും ലാ​ളി​ത്യ​വും കാ​രു​ണ്യ​വും വ്ര​ത​മാ​യി സ്വീ​ക​രി​ച്ചു. ഒ​പ്പം ടി​ൻ​സാ​യി​യി​ലെ അ​ധഃ​സ്ഥി​ത​രു​ടെ ദീ​ദി​യാ​യി മാ​റി. അ​വ​രു​ടെ വി​മോ​ച​ന​പ്പോ​രാ​ളി​യാ​യി.

കു​ടി​വെ​ള്ള​വും വൈ​ദ്യു​തി​യും റോ​ഡും സ്കൂ​ളു​മി​ല്ലാ​ത്ത ഉ​ൾ​ഗ്രാ​മ​മാ​യി​രു​ന്നു ടി​ൻ​സാ​യി. അ​ർ​ഹ​മാ​യ വേ​ത​നം നി​ഷേ​ധി​ച്ച ജ​ന്മി​മാ​ർ​ക്കെ​തി​രെ അ​ടി​മ​പ്പ​ണി​ക്കാ​രാ​യ ഗോ​ണ്ടു​ക​ളെ സം​ഘ​ടി​പ്പി​ച്ചു. പോ​രാ​ട്ട​ത്തി​ന്‍റെ സ​ഹ​ന​പാ​ത​ക​ളി​ൽ വ​ഴി​യോ​ര​ങ്ങ​ളി​ലും മ​ര​ത്ത​ണ​ലി​ലും കി​ട​ന്നു​റ​ങ്ങി. അ​വ​ർ​ക്കൊ​പ്പം പാ​ട​ങ്ങ​ളി​ൽ കൂ​ലി​പ്പ​ണി​യെ​ടു​ത്തു. ഭ​ര​ണ​പ്ര​മാ​ണി​ക​ളു​ടെ പി​ൻ​ബ​ല​മു​ള്ള സെ​മീ​ന്ദ​ർ​മാ​രു​ടെ ഗു​ണ്ട​ക​ൾ വാ​ക്കും തോ​ക്കും വാ​ളു​മാ​യി പാ​ഞ്ഞെ​ത്തി​യ​പ്പോ​ൾ ദ​യാ​ബാ​യി അ​ധ​സ്ഥി​ത​രു​ടെ ഒ​റ്റ​യാ​ൾ പോ​രാ​ളി​യാ​യി.

ഒ​രു പീ​ഡ​ന​ക്കേ​സി​ൽ സ​ബ് ഇ​ൻ​സ്പെ​ക്ട​ർ എ​ഫ്ഐ​ആ​ർ എ​ഴു​താ​തെ വ​ന്ന​തോ​ടെ ദ​യാ​ബാ​യി ഇ​ര​യ്ക്കൊ​പ്പം ഹ​റാ​യി ബ്ലോ​ക്കി​ലെ സ​ൽ​ത്തു പോ​ലീ​സ് സ്റ്റേ​ഷ​നി​ൽ പാ​ഞ്ഞെ​ത്തി. നീ​തി​നി​ഷേ​ധ​ത്തി​നെ​തി​രെ വി​ര​ൽ​ചൂ​ണ്ടി ഗ​ർ​ജി​ച്ച ദ​യാ​ബാ​യി​യെ ഇ​ൻ​സ്പെ​ക്ട​ർ മു​ഷ്ടി ചു​രു​ട്ടി ഇ​ടി​ച്ചു. മു​ൻ​നി​ര​യി​ലെ പ​ല്ലു​ക​ൾ ഇ​ള​കി​ത്തെ​റി​ച്ചു ചോ​ര വാ​യി​ലൂ​ടെ ചീ​റ്റി​യൊ​ഴു​കി​യ​പ്പോ​ഴും വീ​ര്യ​വും ധൈ​ര്യ​വും ചോ​ർ​ന്നു​പോ​യി​ല്ല, ത​ള​ർ​ന്നു​വീ​ണ​തു​മി​ല്ല.

ദ​യാ​ബാ​യി പ​റ​യു​ന്നു. ‘വെ​ടി​പൊ​ട്ടു​ന്ന ശ​ബ്ദ​ത്തി​ലാ​ണ് പോ​ലീ​സ് ഇ​ൻ​സ്പെ​ക്ട​ർ എ​ന്‍റെ ക​ര​ണ​ത്ത​ടി​ച്ച​ത്. ഒ​രു സ്ത്രീ​യെ തൊ​ടാ​ൻ നി​ങ്ങ​ൾ​ക്ക് ആ​ര് എ​ന്ത് എ​ന്ന് അ​ധി​കാ​രം ത​ന്നു​വെ​ന്നു ചോ​ദി​ച്ച​പ്പോ​ൾ മ​റ്റൊ​രു കാ​ക്കി​ധാ​രി മു​ന്നോ​ട്ടു​വ​ന്ന് മ​ർ​ദ​നം തു​ട​ർ​ന്നു. നി​ങ്ങ​ളെ​ന്നെ അ​ടി​ച്ചും ഇ​ടി​ച്ചും വീ​ഴ്ത്തി​യാ​ലും എ​ഫ്ഐ​ആ​ർ എ​ഴു​തി വാ​യി​ച്ചു​കേ​ട്ടേ ഞാ​ൻ ഇ​വ​രു​മാ​യി മ​ട​ങ്ങൂ​വെ​ന്നു പ​റ​ഞ്ഞു. അ​വ​സാ​നം അ​വ​ർ എ​നി​ക്കു മു​ന്നി​ൽ കീ​ഴ​ട​ങ്ങി.’

‘അ​നീ​തി​യെ ചെ​റു​ക്കാ​നും അ​വ​കാ​ശ​ങ്ങ​ൾ നേ​ടി​യെ​ടു​ക്കാ​നും ഞാ​ൻ ഗോ​ത്ര​വാ​സി​ക​ളെ പി​ൽ​ക്കാ​ല​ത്ത് പ​രു​വ​പ്പെ​ടു​ത്തി. ഇ​തി​നാ​യി റാ​ന്ത​ൽ വെ​ളി​ച്ച​ത്തി​ൽ മ​ര​ച്ചു​വ​ടു​ക​ളി​ൽ നി​യ​മ സാ​ക്ഷ​ര​താ ക്ലാ​സു​ക​ൾ ന​ട​ത്തി. ക​വി​ത​ക​ളി​ലൂ​ടെ​യും തെ​രു​വു​നാ​ട​ക​ങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെ​യും അ​വ​രെ ശ​ക്തീ​ക​രി​ച്ചു. ചൂ​ഷ​ണ​ത്തി​നെ​തി​രെ സ്ത്രീ​ക​ൾ​ക്കും പെ​ണ്‍​കു​ട്ടി​ക​ൾ​ക്കും ബോ​ധ​നം ന​ൽ​കി. ഗ്രാ​മ​ത്തി​ലൊ​രു പ്രൈ​മ​റി സ്കൂ​ൾ തു​ട​ങ്ങാ​ൻ സ​ർ​ക്കാ​രി​ൽ തു​ട​രെ സ​മ്മ​ർ​ദം ചെ​ലു​ത്തി.

ബ​ഹു​ഭാ​ര്യാ​ത്വം, പീ​ഡ​നം, അ​യി​ത്തം എ​ന്നി​വ​യ്ക്കെ​തി​രേ തു​ട​രെ നി​യ​മ​പോ​രാ​ട്ടം ന​ട​ത്തി. മു​പ്പ​തും നാ​ൽ​പ​തും മൈ​ലു​ക​ൾ താ​ണ്ടി സ​ർ​ക്കാ​ർ ഓ​ഫീ​സു​ക​ളി​ലും കോ​ട​തി​ക​ളി​ലും പോ​ലീ​സ് സ്റ്റേ​ഷ​നു​ക​ളി​ലും പോ​യി​വ​രാ​ൻ അ​വി​ടെ റോ​ഡും വാ​ഹ​ന​സൗ​ക​ര്യ​വു​മി​ല്ല.’ ഓ​രോ പ​രി​മി​തി​യെ​യും ദ​യാ​ബാ​യി നി​ശ്ച​യ​ദാ​ർ​ഢ്യ​ത്തോ​ടെ നേ​രി​ടു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു.

പോ​രാ​ട്ട​വീ​ര്യം സി​ര​ക​ളെ ജ്വ​ലി​പ്പി​ച്ച അ​ക്കാ​ല​ത്ത് ക്രാ​ന്തി എ​ന്നു പേ​രി​ട്ട കു​തി​ര​യെ വാ​ങ്ങി ദ​യാ​ബാ​യി കാ​ട്ടു​വ​ഴി​ക​ളി​ലൂ​ടെ ത​നി​യെ സ​ഞ്ച​രി​ച്ചു. പി​ന്നീ​ട് ക്രാ​ന്തി പ്ര​സ​വി​ച്ച ആ​സാ​ദി എ​ന്ന കു​തി​ര​യും ഇ​വ​രു​ടെ വാ​ഹ​ന​മാ​യി. ദ​യാ​വാ​യ്പി​ന്‍റെ മൂ​ർ​ത്തീ​ഭാ​വ​വും ക​രു​ണ​യു​ടെ ദീ​തി​യും ധീ​ര​ത​യു​ടെ പ്ര​തീ​ക​വു​മാ​യി മാ​റി​യ ദ​യാ​ബാ​യി​ക്കു ചി​ന്ദ്‌​വാ​ഡി ഗോ​ത്ര​വാ​സി​ക​ൾ ന​ൽ​കി​യ വി​ളി​പ്പേ​രാ​ണ് ‘ടി​ൻ​സി കി ​റാ​ണി’. അ​തേ സ​മ​യം ചൂ​ഷ​ക​രാ​യ ജ​ൻ​മി​വ​ർ​ഗം ഇ​വ​ർ​ക്കു മ​റ്റൊ​രു പേ​രു​ചാ​ർ​ത്തി;. ‘ഫൂ​ല​ൻ​ദേ​വി.’

ബാ​റൂ​ളി​ലെ ദീ​തി

ടി​ൻ​സാ​യി​യി​ൽ​നി​ന്നു ദ​യാ​ബാ​യി​യു​ടെ യാ​ത്ര മ​ധ്യ​പ്ര​ദേ​ശി​ലെ​ത​ന്നെ ബാ​റൂ​ളി ഗ്രാ​മ​ത്തി​ലേ​ക്കാ​യി​രു​ന്നു. പൂ​വ​ര​ണി​യി​ലെ കു​ടും​ബ​ത്തി​ൽ​നി​ന്നു സ​മ്മാ​നി​ച്ച പ​ണം മു​ട​ക്കി ബാ​റൂ​ളി​യി​ൽ ര​ണ്ട​ര ഏ​ക്ക​ർ ഭൂ​മി വാ​ങ്ങി. പാ​റ​ക്കെ​ട്ടു​ക​ൾ നി​റ​ഞ്ഞ ഉൗ​ഷ​ര ത​രി​ശു​ഭൂ​മി​യി​ൽ മ​ണ്ണും ചെ​ളി​യും കൊ​ണ്ടൊ​രു ചെ​റി​യ കു​ടി​ലു​ണ്ടാ​ക്കി.

ക​ടു​ത്ത ജ​ല​ക്ഷാ​മ​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന സ്ഥ​ല​ത്ത് മ​ഴ​വെ​ള്ളം തു​ള്ളി​പോ​ലും പു​റ​ത്തേ​ക്കൊ​ഴു​കി​പ്പോ​കാ​തെ ചാ​ലു​കീ​റി മ​ണ്ണി​ലേ​ക്കി​റ​ക്കി. കാ​ലാ​ന്ത​ര​ത്തി​ൽ അ​വി​ടെ​യു​ണ്ടാ​യ ഉ​റ​വ​ച്ചാ​ലു​ക​ളി​ൽ പു​ല്ലും ചെ​ടി​ക​ളും മ​ര​ങ്ങ​ളും വ​ള​ർ​ന്നു. കാ​രി​രി​ന്പു​പോ​ലെ ക​ഠി​ന​മാ​യി​രു​ന്ന ക​റു​ത്ത മ​ണ്ണ് കു​തി​ർ​ന്നു ഫ​ല​ഭൂ​യി​ഷ്ഠ​മാ​യി. കീ​ട​നാ​ശി​നി ഉ​പ​യോ​ഗി​ക്കാ​തെ ജൈ​വ​കൃ​ഷി​യി​ലും വി​ഭ​വ​വൈ​വി​ധ്യ​ത്തി​ലും എ​ങ്ങ​നെ സ്വ​യം​പ​ര്യാ​പ്ത​ത​രാ​യി ജീ​വി​ക്കാ​മെ​ന്ന് ദ​യാ​ബാ​യി ദ​രി​ദ്ര​സ​മൂ​ഹ​ത്തെ പ​രി​ശീ​ലി​പ്പി​ച്ചു.

നെ​ല്ല്, റാ​ഗി, ചോ​ളം, പ​പ്പാ​യ തു​ട​ങ്ങി വൈ​വി​ധ്യ​മാ​ർ​ന്ന​തും സ​ദാ ത​ണ​ൽ പ​ര​ത്തു​ന്ന​തു​മാ​യ ദ​യാ​ബാ​യി​യു​ടെ മ​ണ്ണ് ഗ്രാ​മ​ത്തി​ലെ കൃ​ഷി​പാ​ഠ​ശാ​ല​യാ​യി മാ​റി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. ര​ണ്ടു മു​റി​യു​ള്ള ചെ​റി​യ വീ​ടി​നോ​ടു​ചേ​ർ​ന്നു പ​ശു​ക്ക​ളും കോ​ഴി​യും താ​റാ​വു​മൊ​ക്കെ​യു​ണ്ട്. കൂ​ട്ടി​നു നാ​യ​യും പൂ​ച്ച​യു​മു​ണ്ട്. ക​ളി​മ​ണ്‍ പാ​ത്ര​ങ്ങ​ളി​ലാ​ണ് ദ​യാ​ബാ​യി​യു​ടെ പാ​ച​കം.

സൗ​രോ​ർ​ജ വെ​ളി​ച്ച​ത്തി​ൽ വാ​യ​ന. ചാ​ണ​കം മെ​ഴു​കി​യ ത​റ​യി​ൽ ഉ​റ​ക്കം. ഒ​രു മ​ണി ധാ​ന്യം പോ​ലും പാ​ഴാ​ക്കാ​തെ ക​ണി​ശ​വും ല​ളി​ത​വു​മാ​യ ജീ​വി​തം. ഗോ​ത്ര​വാ​സി​ക​ളു​ടെ ആ​രാ​ധ്യ​യാ​യ ബ​ഹ​ൻ​ജി​യു​ടെ ശ്ര​മ​ഫ​ല​മാ​യി ഗ്രാ​മ​ത്തി​ൽ സ്കൂ​ളും ക​മ്യൂ​ണി​റ്റി ഹാ​ളും റോ​ഡും മ​റ്റ് അ​ടി​സ്ഥാ​ന സൗ​ക​ര്യ​ങ്ങ​ളു​മു​ണ്ടാ​യി. യേ​ശു​ക്രി​സ്തു​വി​ന്‍റേ​യും ഗാ​ന്ധി​ജി​യു​ടേ​യും ജീ​വി​ത ദ​ർ​ശ​ന​ങ്ങ​ളാ​ണ് വ​ഴി​യും വെ​ളി​ച്ച​വു​മെ​ന്ന് ആ​വ​ർ​ത്തി​ക്കു​ക​യാ​ണ് അ​ധഃ​സ്ഥി​ത​രു​ടെ ദ​യാ​നി​ധി.

നീ​തി സൂ​ര്യ​ശോ​ഭ​യോ​ടെ നേ​രി​ന്‍റെ പ​ക്ഷം​ചേ​ർ​ന്നു​ള്ള പോ​രാ​ട്ടം ആ​റ​ര പ​തി​റ്റാ​ണ്ടു പി​ന്നി​ടു​ന്നു. എ​ണ്‍​പ​ത്തി​ര​ണ്ടു വ​യ​സ് പി​ന്നി​ടു​ന്പോ​ഴും തി​രു​വ​ന​ന്ത​പു​ര​ത്ത് എ​ട്ടു ദി​വ​സം സ​ത്യ​ഗ്ര​ഹം കി​ട​ന്നാ​ലൊ​ന്നും ത​ള​രു​ന്ന​ത​ല്ല ത​ന്‍റെ മ​ന​സും ശ​രീ​ര​വു​മെ​ന്ന് ദ​യാ​ബാ​യി​യു​ടെ വി​ജ​യ​മ​ന്ദ​ഹാ​സം ഓ​ർ​മി​പ്പി​ക്കു​ന്നു. ബാ​റൂ​ളി​യി​ലെ ആ​ദി​വാ​സി​ക​ളെ ക​ള്ള​ക്കേ​സു​ക​ളി​ൽ കു​ടു​ക്കി​യ വ​ന​പാ​ല​ക​ർ​ക്കെ​തി​രെ നാ​ലും അ​ഞ്ചും വ​ർ​ഷം കോ​ട​തി ക​യ​റി കേ​സ് വാ​ദി​ച്ച പോ​രാ​ട്ട​ച​രി​ത്രം ഇ​വ​ർ​ക്കു​ണ്ട്.

സ​ഹ​ന​ശ​ക്തി​യു​ടെ പ്ര​തീ​ക​മാ​യ ഈ ​ദ​യാ​വ​തി ഇ​ന്നും ത​ള​രാ​ത്ത പോ​രാ​ട്ട​ത്തി​ലാ​ണ്. ചു​ളി​വു​ക​ൾ വ​ല നെ​യ്ത ച​ർ​മ​വും വി​ണ്ടു​കീ​റി​യ ഉ​പ്പൂ​റ്റി​യും മ​ങ്ങ​ൽ​വീ​ണ സാ​രി​യും തോ​ളി​ലൊ​രു സു​ണി​സ​ഞ്ചി​യും പി​ന്നെ നേ​രി​ന്‍റെ പ​ക്ഷം പ​റ​യു​ന്ന നാ​വും.

ഈ ​സാ​ന്നി​ധ്യ​വും ശ​ബ്ദ​വും അ​ടി​ച്ച​മ​ർ​ത്ത​പ്പെ​ട്ട​വ​ർ​ക്കും പാ​ർ​ശ്വ​വ​ത്ക​രി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​വ​ർ​ക്കും അ​ധ​സ്ഥി​ത​ർ​ക്കും വ​ലി​യ പ്ര​ത്യാ​ശ​യാ​ണ്, പ്ര​ചോ​ദ​ന​മാ​ണ്.

പോ​രാ​ട്ട വ​ഴി​ക​ൾ

മ​ധ്യ​പ്ര​ദേ​ശി​ലെ ഗോ​ത്ര​വാ​സി​ക​ളു​ടെ അ​വ​കാ​ശ​പ്പോ​രാ​ട്ട​ത്തി​ൽ മാ​ത്ര​മ​ല്ല ദ​യാ​ബാ​യി​യു​ടെ നേ​തൃ​പാ​ട​വ​വും ഇ​ട​പെ​ട​ലു​മു​ണ്ടാ​യ​ത്. ന​ർ​മ​ദാ അ​ണ​ക്കെ​ട്ട് നി​ർ​മാ​ണ​ത്തി​ൽ ജ​ല​സ​മാ​ധി​യി​ലാ​യ ഗ്രാ​മ​ങ്ങ​ളി​ൽ​നി​ന്ന് കു​ടി​യി​റ​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​വ​രു​ടെ പു​ന​ര​ധി​വാ​സ​പോ​രാ​ട്ട​ത്തി​ൽ മേ​ധാ പ​ട്ക​ർ​ക്കും സു​ന്ദ​ർ​ലാ​ൽ ബ​ഹു​ഗു​ണ​യ്ക്കു​മൊ​പ്പം ദ​യാ​ബാ​യി മു​ന്നി​ലു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ഇ​തേ ആ​വേ​ശം ചെ​ങ്ങ​റ ഭൂ​സ​മ​ര​ത്തി​ലും പ​ശ്ചി​മ​ഘ​ട്ട സം​ര​ക്ഷ​ണ​ത്തി​ലും ചോ​ർ​ന്നു​പോ​യി​ല്ല.

ആ​വ​ർ​ത്തി​ക്കു​ന്ന ശി​ശു​മ​ര​ണം എ​ന്ന ക​ണ്ണീ​ർ​പ്പൊ​ട്ട് അ​ട​യാ​ള​മാ​ക്ക​പ്പെ​ട്ട അ​ട്ട​പ്പാ​ടി​യി​ലെ ആ​ദി​വാ​സി​വി​ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളു​ടെ നി​ല​യ്ക്കാ​ത്ത രോ​ദ​ന​ത്തി​ൽ അ​വ​രു​ടെ ക​ണ്ണീ​രൊ​പ്പാ​ൻ ദ​യാ​ബാ​യി മ​ല ക​യ​റി. ഒ​പ്പം ജ​നി​ച്ച മ​ണ്ണ് അ​വ​കാ​ശ​മാ​ക്കി ജീ​വി​ക്കാ​നു​ള്ള ആ​ദി​വാ​സി​ക​ളു​ടെ അ​വ​കാ​ശ സ​മ​ര​ത്തി​നൊ​പ്പം അ​ണി​ചേ​ർ​ന്നു. കാ​സ​ർ​ഗോ​ട്ടെ സ​ർ​ക്കാ​ർ​വ​ക ക​ശു​മാ​വി​ൻ തോ​ട്ട​ങ്ങ​ളെ കാ​ല​ങ്ങ​ളോ​ളം കു​ളി​പ്പി​ച്ച എ​ൻ​ഡോ​സ​ൾ​ഫാ​ൻ കീ​ട​നാ​ശി​നി​യു​ടെ ഇ​ര​ക​ളാ​യി അ​വി​ട​ങ്ങ​ളി​ൽ മ​രി​ച്ചു​ജീ​വി​ക്കു​ന്ന​വ​രു​ടെ​യും ന​ര​കി​ച്ചു മ​രി​ച്ച​വ​രു​ടെ​യും അ​വ​കാ​ശ​പ്ര​ക്ഷോ​ഭ​ത്തി​നു ചൂ​ടും ചൂ​രും പ​ക​രാ​ൻ ഈ ​പോ​രാ​ളി മു​ന്നി​ലെ​ത്തി.

വി​കൃ​ത​രൂ​പ​ങ്ങ​ളി​ൽ ജ​നി​ച്ചു​വീ​ണ കു​രു​ന്നു​ക​ളെ നെ​ഞ്ചോ​ടു ചേ​ർ​ത്തും മ​ടി​യി​ലു​റ​ക്കി​യും ക​ര​യാ​ൻ​പോ​ലും ക​ഴി​വി​ല്ലാ​ത്ത ഇ​ര​ക​ളെ ക​ര​വ​ല​യ​ത്തി​ൽ ചേ​ർ​ത്തു​പി​ടി​ച്ചും ദ​യാ​ബാ​യി മ​നു​ഷ്യാ​വ​കാ​ശ​ത്തി​ന്‍റെ മാ​റ്റൊ​ലി​യാ​യി.

കാ​സ​ർ​ഗോ​ഡി​ന്‍റെ ക​ണ്ണീ​രൊ​പ്പാ​ൻ ത​ന്‍റെ ഓ​മ​ന​ക്കു​തി​ര​ക​ളെ വി​ൽ​ക്കു​ക​യെ​ന്ന വേ​ദ​നാ​ക​ര​മാ​യ ത്യാ​ഗം അ​നു​ഷ്ഠി​ച്ച​ശേ​ഷം മ​ധ്യ​പ്ര​ദേ​ശി​ൽ​നി​ന്ന് ര​ണ്ടും​ക​ൽ​പി​ച്ചാ​യി​രു​ന്നു ദ​യാ​ബാ​യി​യു​ടെ സെ​ക്ര​ട്ടേ​റി​യ​റ്റ് സ​ത്യ​ഗ്ര​ഹ​പ്പ​ന്ത​ലി​ലേ​ക്കു​ള്ള പു​റ​പ്പാ​ട്.

മേ​ഴ്സി മാ​ത്യു​വി​ൽ​നി​ന്ന് ദ​യാ​ബാ​യി​ലേ​ക്കു​ള്ള പ​രി​വ​ർ​ത്ത​നം ഇ​തി​വൃ​ത്ത​മാ​ക്കി ഷൈ​നി ബെ​ഞ്ച​മി​ൻ സം​വി​ധാ​നം ചെ​യ്ത ഒ​റ്റ​യാ​ൾ എ​ന്ന ഡോ​ക്യു​മെ​ന്‍റ​റി ദേ​ശി​യ​ത​ല​ത്തി​ൽ ശ്ര​ദ്ധ നേ​ടി​യി​രു​ന്നു. പ​ച്ച​വി​ര​ൽ എ​ന്ന ആ​ത്മ​ക​ഥ​യ്ക്കും വാ​യ​ന​ക്കാ​രേ​റെ​യു​ണ്ടാ​യി. നേ​രി​ന്‍റെ പ​ക്ഷം ചേ​രു​ന്ന ഇ​വ​രു​ടെ ജീ​വി​തം ദ​യാ​ബാ​യി എ​ന്ന പേ​രി​ൽ ഹി​ന്ദി​യി​ൽ സി​നി​മ​യാ​യി. കൂ​ടാ​തെ ആ​ദി​വാ​സി​ജീ​വി​തം ഇ​തി​വൃ​ത്ത​മാ​യ കാ​ന്ത​ൻ എ​ന്ന സി​നി​മ​യി​ൽ ഇ​ത്യാ​മ്മ എ​ന്ന ക​ഥാ​പാ​ത്ര​മാ​യി ദ​യാ​ബാ​യി അ​ഭി​ന​യി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്തു. അ​വ​കാ​ശ​പ്പോ​രാ​ട്ട​നാ​യി​ക​യ്ക്ക് ഇ​തോ​ട​കം വു​മ​ണ്‍ ഓ​ഫ് ദി ​ഇ​യ​ർ പു​ര​സ്കാ​രം ഉ​ൾ​പ്പെ​ടെ നൂ​റി​ലേ​റെ ആ​ദ​ര​വു​ക​ൾ ല​ഭി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ട്.

‘കു​ര​യ്ക്കു​ന്ന പ​ട്ടി​യെ​ന്നാ​ണ് മ​ധ്യ​പ്ര​ദേ​ശി​ലെ പ്ര​മാ​ണി​ക​ൾ എ​ന്നെ വി​ശേ​ഷി​പ്പി​ച്ചി​രു​ന്ന​ത്. അ​തി​ലെ​നി​ക്കു ദുഃ​ഖ​മി​ല്ല, പാ​വ​ങ്ങ​ളു​ടെ​യും പീ​ഡി​ത​രു​ടെ​യും കാ​വ​ലാ​ളാ​യി ക​ണ്ണ​ട​യും വ​രെ ഞാ​ൻ കു​ര​ച്ചു​കൊ​ണ്ടേ​യി​രി​ക്കും. ചീ​ത്ത​വി​ളി, കൈ​യേ​റ്റം, മ​ർ​ദ​നം, പ​രി​ഹാ​സം എ​ന്നി​വ​യൊ​ക്കെ​യാ​യി​രു​ന്നു ആ​ദ്യ​കാ​ല​ങ്ങ​ളി​ൽ എ​നി​ക്കു ല​ഭി​ച്ചി​രു​ന്ന അ​വാ​ർ​ഡു​ക​ൾ. എ​ന്‍റെ വ​ഴി​യാ​ണ് ശ​രി​യെ​ന്ന് തി​രി​ച്ച​റി​ഞ്ഞ​വ​ർ പു​ര​സ്കാ​ര​ങ്ങ​ളു​മാ​യി എ​നി​ക്കു മു​ന്നി​ലെ​ത്തി. ഇ​ന്നേ​വ​രെ ല​ഭി​ച്ച ബ​ഹു​മ​തി​ക​ളൊ​ക്കെ പാ​വ​ങ്ങ​ളു​ടെ​യും അ​ധഃ​സ്ഥി​ത​രു​ടെ​യും ഉ​ന്ന​മ​ന​ത്തി​നാ​യാ​ണ് ചെ​ല​വ​ഴി​ച്ചി​ട്ടു​ള്ള​ത്’- ദ​യാ​ബാ​യി പ​റ​യു​ന്നു.

ഇ​ത്ര​യേ​റെ ധീ​ര​മാ​യ നി​ല​പാ​ടു​ക​ളി​ൽ ഉ​റ​ച്ചു​നി​ൽ​ക്കു​ന്പോ​ഴും നേ​രി​ടേ​ണ്ടി​വ​ന്ന തി​ക്താ​നു​ഭ​വ​ങ്ങ​ൾ നി​ര​വ​ധി​യാ​ണ്. ഓ​രോ തി​രി​ച്ച​ടി​യും തി​ക്താ​നു​ഭ​വ​വും ഇ​വ​ർ അം​ഗീ​കാ​ര​മാ​യി ക​രു​തു​ക​യാ​ണ്.

2015 ഡി​സം​ബ​റി​ൽ ഫാ. ​ജോ​സ​ഫ് വ​ട​ക്ക​ൻ മെ​മ്മോ​റി​യ​ൽ അ​വാ​ർ​ഡ് സ്വീ​ക​രി​ച്ചു മ​ട​ങ്ങു​ന്പോ​ൾ വ​ട​ക്കാ​ഞ്ചേ​രി​യി​ൽ നി​ന്നും ആ​ലു​വ​യ്ക്കു​ള്ള കെ​എ​സ്ആ​ർ​ടി​സി ബ​സ് യാ​ത്ര​യ്ക്കി​ടെ ജീ​വ​ന​ക്കാ​ർ ആ​ക്ഷേ​പ​വാ​ക്കു​ക​ളോ​ടെ രാ​ത്രി വ​ഴി​യി​ലി​റ​ക്കി​വി​ട്ട​ത് ഏ​റെ വേ​ദ​നി​പ്പി​ച്ചു. മു​ൻ​പൊ​രു ട്രെ​യി​ൻ​യാ​ത്ര​ക്കി​ടെ താ​ൻ ഭി​ക്ഷാ​ട​ക​യാ​ണെ​ന്ന് ധ​രി​ച്ച് അ​ധി​ക്ഷേ​പി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​തും ഓ​ർ​മ​യി​ലു​ണ്ട്.

‘ഞാ​ൻ എ​ന്ത് ഉ​ദ്യ​മം ഏ​റ്റെ​ടു​ത്താ​ലും അ​ത് പൂ​ർ​ത്തി​യാ​ക്ക​തെ​യും വി​ജ​യം നേ​ടാ​തെ​യും മ​ട​ങ്ങി​ല്ല. ക്രി​സ്തു പ​ഠി​പ്പി​ച്ച​തു​പോ​ലെ ഞാ​നെ​ന്നും നേ​രി​ന്‍റെ​യും സ​ത്യ​ത്തി​ന്‍റെ​യും നീ​തി​യു​ടേ​യും പ​ക്ഷ​ത്താ​ണ്. അ​നീ​തി എ​വി​ടെ​യു​ണ്ടോ അ​വി​ടെ ഞാ​ൻ പ്ര​തി​ക​രി​ക്കും. നീ​തി നി​ഷേ​ധി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​വ​ർ എ​വി​ടെ​യു​ണ്ടോ ഞാ​ൻ അ​വ​ർ​ക്കൊ​പ്പ​മു​ണ്ടാ​കും’. ദ​യാ​ബാ​യി​യു​ടെ നി​ല​പാ​ടു​ക​ൾ​ക്ക് വ്യ​ക്ത​ത​യു​ണ്ട്.

പൊ​ള്ള​വാ​ക്കു​ക​ളും ചേ​ത​മി​ല്ലാ​ത്ത ഉ​പ​ദേ​ശ​ങ്ങ​ളു​മ​ല്ല സ്വ​ജീ​വി​ത​ത്തി​ലൂ​ടെ​യാ​ണ് ദ​യാ​ബാ​യി സ​മൂ​ഹ​ത്തി​ന് മാ​തൃ​ക​യാ​വു​ന്ന​ത്. അ​താ​ണ് പൂ​വ​ര​ണി​ക്കാ​രി മേ​ഴ്സി മാ​ത്യു​വി​നെ ദ​യാ​ബാ​യി​യി​ലേ​ക്ക് ഉ​യ​ർ​ത്തി​യ​തും.

റെ​ജി ജോ​സ​ഫ്


Copyright @ 2022 , Rashtra Deepika Ltd.